پارکینسون، بیماری

پارکینْسون، بیماری (Parkinson's disease)
(یا: پارکینسوینسم، فلج آژیتان) بیماری تحلیل‌برندۀ مغز. مشخصۀ آن ازدست‌رفتن پیشروندۀ قدرت حرکت، سفتی عضلات، لرزش، و اختلال در تکلم است. بیماری عمدتاً در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود. بیماری پارکینسون یاخته‌های مادۀ‌ سیاه را در بالای ساقۀ مغز تخریب می‌کند. این یاخته‌ها ناقل شیمیایی دوپامین را تولید می‌کنند که در تنظیم حرکات ارادی نقش اساسی دارد. ازبین‌رفتن تقریباً کامل این یاخته‌ها و درنتیجه، توقف تولید دوپامین علت بروز آثار ناتوان‌کنندۀ بیماری است. در ۱۹۹۲، ژن معیوب عامل بیماری در یک نفر از هر بیست بیمار مبتلا به پارکینسون کشف شد. بیماری به دو شکل دیده می‌شود: آتروفی چندسامانه‌ای که نوعی نارسایی دستگاه عصبی مرکزی است و در یک نفر از هر پنج بیمار مبتلا به پارکینسون دیده می‌شود، و نارسایی محض دستگاه خودمختار که نوعی نقص اعصاب محیطی است. علایم این دو حالت بیماری، به‌خصوص در مراحل ابتدایی، ممکن است مشابه باشد. در ۱۹۹۷، تعداد مبتلایان به بیماری پارکینسون در امریکا ۱.۵میلیون، و در انگلستان ۱۲۰هزار نفر برآورد شد. در دهۀ ۱۹۶۰، با ورود داروی ال دوپا به بازار تصور می‌شد که این دارو درمان قطعی بیماری است. پس از مدتی مشخص شد مصرف درازمدت این دارو مشکلات بسیار ایجاد می‌کند و در بهترین شرایط، فقط رسیدن به مراحل نهایی بیماری را به تأخیر می‌اندازد. در اوایل دهۀ ۱۹۸۰، پیوند یاخته‌های دوپامین‌ساز به مغز آغاز شد و تلاش‌هایی برای پیوند بافت‌های مغز جنین به مغز مبتلایان به پارکینسون صورت گرفت. این جراحی‌ها باعث بهبودی قابل توجهی در عده‌ای از مبتلایان به نارسایی محض دستگاه خودمختار شد، ولی در شکل آتروفی چندسامانه‌ای مؤثر نبود. بررسی گسترده‌ای در امریکا (۱۹۸۹) نشان داد که داروی دپرنیل، چنانچه در مراحل اولیۀ بیماری مصرف شود، می‌تواند سرعت پیشرفت ناتوانی ناشی از بیماری را کاهش دهد. در ۱۹۹۷، مؤسسۀ ملی پژوهش ژن‌های انسانی در مجموعۀ مؤسسات ملی بهداشت امریکا اعلام کرد دانشمندان ژن عامل بیماری پارکینسون را کشف کرده‌اند. این ژن پروتئین آلفا سینوکلئین را کُد می‌کند. اختلال در دستورالعمل‌های ژن باعث تغییر ساختمان این پروتئین می‌شود و درنتیجه، موادی روی یاخته‌های مغز جمع می‌شوند. در مبتلایان به بیماری پارکینسون معمولاً این حالت دیده می‌شود. نتایج پژوهشی در ۱۹۹۹ نشان داد عوامل محیطی در پیدایش بیماری پارکینسون در افراد بالای۵۰ سال نقش دارند.