پارک ملی کویر
پارک ملّی کویر
واقع در ۵۰کیلومتری جنوب شرقی تهران و غرب دریاچۀ نمک. ۴۲۰هزار هکتار مساحت دارد و ارتفاعات، مناطق کویری و نیمه‌کویری استان‌های مرکزی، اصفهان و سمنان و قسمتی از کویر مرکزی ایران را دربر می‌گیرد. به‌سبب برخورداری از مراتع قشلاقی از قدیم مورد استفادۀ مردم کوچ‌نشین بوده و شرق، جنوب شرقی و شمالی شرقی آن غیر مسکونی است. روستاهای کَهَک، قلعه‌بلند، حصارگلی، مبارکیه، مَرَنْجاب و ابوزید مناطق مسکونی آن است. سلسله جبال سیاه‌کوه، رشته‌کوه نخجیر، کوه سفید آب با چشمۀ معروف آن، رشته‌کوه دوازده امام، قلۀ کلنگ، کوه‌های چخماقیه و عربیه، و کافرکوه ارتفاعات آن را تشکیل می‌دهند. دشت‌های مُکرِش، مبارکیه، سیاه‌پرده، مسیله و دره‌های چهارچشمه و تنگه بادامی با درخت‌های بادامک بخشی از قسمت‌های دیگر آن هستند. ازجمله منابع آبی آن، دریاچۀ نمک، غدیرِ اسب، غدیرِ پره‌زرد، رود بند علی‌خان، چشمۀ قاجاریه، چشمۀ پیغمبر و چاه‌های قرقره، چخماقیه و دروازه‌ها را می‌توان نام برد. این پارک نمونه‌ای از زیست‌بوم خشک بیابانی با باران ناچیز و زمین‌های غیر قابل کشاورزی، کوه‌های صخره‌ای و دشت‌های آبرفتی است. در ۱۳۵۵ به پارک ملی تبدیل شد. پوشش گیاهی آن از انواع خشک و خاردار است. در ارتفاعات و دشت‌های آن انواع خزندگان، پرندگان و حیوانات وحشی زیست می‌کنند. از خصوصیت‌های مهم پارک کویر، گذشته از پوشش گیاهی و جانوری آن، وجود آثار تاریخی متعدد در آن است که عبارت‌اند از کاروان‌سرای قصر بهرام که احتمالاً به دورۀ ساسانیان تعلق داشته و در دورۀ صفویان بازسازی شده است و اینک به‌عنوان مهمان‌سرا از آن استفاده می‌شود؛ عمارت شاه‌نشین در غرب کاروان‌سرا، بناهای حرم‌خانه و قوش‌خانه، قصر یا کاروان‌سرای عین‌الرشید در کنار چشمه‌ای به همین نام، قلعۀ دیر، کاروان‌سرایی بین سیاه‌پرده و مسیله، قصر یا کاروان‌سرای شاه‌عباسی سفیدآب از دورۀ صفوی در کنار چشمه‌ای به همین نام، کاروان‌سرای لکاب از دورۀ سلجوقی، قلعۀ نایب حسین کاشی، یاغی معروف اواخر دورۀ قاجار، آب انبارهای قیلوقه و هفت لول، جادۀ سنگ‌فرش دورۀ صفوی و مسیر قدیمی و کاروان‌رو اصفهان به مازندران در کویر گرمسار. آبراه سنگی سیاه‌کوه، بقایای برج سنگی چاه میل در کنار چشمۀ میل، زیارتگاه بابا همت، بخشی از جادۀ سنگ‌فرش در شمال پارک که راه کاروان‌رو اصفهان به مازندران بود، شکارگاه‌های کوه سرخ، کوه گوگردی، سیاه‌کوه، کوه خارو، ملک صدرا، کوه یخ آب، مَسیله و کوه مره ازجمله مناطق آزاد پارک به‌شمار می‌روند. در اوایل دهۀ ۱۳۵۰، سه دستگاه هواشناسی در پارک ملی کویر نصب شده است.