پاک سازی قومی
پاک‌سازیِ قومی (ethnic cleansing)
اخراج اجباری گروهی قومی توسط گروهی دیگر به‌منظور ایجاد جمعیتی همگون، مثلاً اخراج بیش از ۲میلیون مسلمان از بوسنی ـ هرزه‌گووین توسط صرب‌ها در فاصلۀ ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵. این اصطلاح برای توصیف کشتار هوتو[۱]ها و توتسی[۲]های روآندا[۳] در ۱۹۹۴ و همچنین برای تبعیدهای انبوهی به‌کار رفته است که تاریخ آن به زمان اخراج قوم بنی‌اسرائیل از سرزمین‌شان برمی‌گردد. نیروهای صرب بوسنیایی، برای رسیدن به هدف تشکیل صربستان بزرگ[۴]، هزاران تن از غیرصرب‌ها، کروآت‌ها، و مسلمانان را مجبور به ترک خانه‌های خود کردند تا خانواده‌های صربِ دیگر بخش‌های یوگسلاوی سابق در آن‌ها مسکن گزینند. گفته شده است که صرب‌ها برای اجرای این سیاست، که به آوارگی بیش از ۷۰۰هزار تن انجامید، از قتل‌عام‌ها و دیگر اقدامات ناقض حقوق بشر نیز بهره جسته‌اند. در ۱۹۹۵، سربازان کروآت در کراینا[۵] سیاست پاک‌سازی قومی را در پیش گرفتند و، پس از حملۀ موفقیت‌آمیز دولت کروآسی و بازپس‌گیری این منطقه، ۱۵۰هزار تن از صرب‌های کروآسی را مجبور به فرار از خانه‌های خود کردند. بنا‌به گزارش‌ها، در بسیاری از این موارد نقضِ حقوق بشر صورت گرفته است. نازی‌ها هم، در جنگ جهانی دوم، سیاست مشابهی را در قبال یهودیان در پیش گرفتند. نمونه‌های کمتر خشونت‌بار پاک‌سازی قومی تا ۱۹۹۶ و پس از اجرای توافق صلح دیتون و تشکیل دولت‌های کوچک جداگانۀ مسلمان، کروآت، و صرب در بوسنی ادامه یافت. برخی دیگر از نمونه‌های پاک‌سازی قومی عبارت‌اند از مبادلۀ اجباری جمعیت در ۱۹۲۳ بین یونان و ترکیه به‌موجب مقررات پیمان لوزان، که به جابه‌جایی بیش از ۵۰۰هزار تن انجامید، و جداسازی ۸ میلیون آلمانی از بخش‌هایی از اروپای شرقی، چون لهستان، پس از جنگ جهانی دوم.