پراکنش
پَراکَنِش (بوم‌شناسی)(Dispersal)
پراکنده‌شدن افراد از یکدیگر، یکی از عوامل تعیین‌کنندۀ توزیع و پخش موجودات زنده است، و توانایی پراکنده‌شدن، به استثنای پرندگان بی‌پرواز، تقریباً شایع و فراگیر است. حتی موجودات بی‌جنبش (یک‌جامان) شبیه گیاهان و کشتی‌چسب‌ها، همانند دانه‌ها و شفیره‌های پلانکتون، پراکنده می‌شوند. پی‌بردن به‌علت پراکندگی موجودات در زیستگاه‌های ناپایدار (غیر ثابت)، یا در زیستگاه‌های دستخوش توالی، آسان است، امّا دلایل قانع‌کننده‌ای برای پراکنش، حتی در زیستگاه‌های پایدار، نیز وجود دارد. این حرکت راهی است برای کاستن احتمال تولیدمثل هم‌نژاد (درون‌آمیزی) و می‌تواند راه گریزی برای افراد از رقابت با خویشاوندشان باشد. توانایی پراکنش می‌تواند در امکان‌پذیرکردن همزیستی گونه‌های رقیب، یا یک شکارگر و شکارش، نیز نقش ایفا کند. غالباً تعادلی بین توانایی رقابتی و پراکنش برقرار است و از این رو، مادام که زیستگاه‌های جدید به فراوانی ایجاد می‌شود، رقیب ضعیف‌تر می‌تواند از طریق برخورداری از سبک زندگی ناپایدار و زودگذر، که در آن یک گام جلوتر از ورود رقیب قوی‌تر است، دوام آورد و بقای خود را حفظ کند. پراکنش در اکولوژی فراجمعیت فرآیندی کلیدی است، و به‌خصوص در زمینه پراکندگی و تکه‌تکه‌شدن زیستگاه اهمیت دارد. پراکندگی می‌تواند فعال (پرواز) یا منفعل (دانه‌های سوار برباد) باشد. غالباً در مراحل جوانی پراکنش روی می‌دهد، هرچند که حشرات خاک‌زی بالغان هم پراکنده می‌شوند. توانایی پراکنش، به‌خصوص پراکنش فعال، مستلزم پرداخت هزینۀ آن است، و خطرهایی در بر دارد، یعنی موجودی که پراکنده می‌شود ممکن است زیستگاه مناسبی برای خود پیدا نکند. توانایی پراکندگی، محدودیت مهمی بر پراکنش بسیاری از گونه‌ها اعمال می‌کند. امّا، انسان‌ها با انتقال هزاران گونه به اطراف و اکناف جهان، این محدودیت را از میان برداشته‌اند، که پیامدهایی بسیار جدّی و مخاطره‌آمیز خواهد داشت.