پرده خوانی

پرده‌خوانی
معرکه‌ای است که از دگرگونی نقالی به‌وجود آمده. «پرده» پارچه‌ای بزرگ است که تصاویری از اتفاقات گوناگون یک روایت را در بر می‌گیرد. در این تصاویر (شمایل)، که با تکنیک نقاشی ایرانی (بدون پرسپکتیو و بعد) کشیده شده‌اند، لحظاتِ مهم‌تر برجسته‌تر است و شخصیت‌های اصلی از دیگران بزرگ‌ترند و تصاویر بیشتری نیز به قهرمانان اختصاص می‌یابد. از آن‌جا که پرده‌خوانی بیشتر در قهوه‌خانه‌ها انجام می‌شد، این شیوۀ نقاشی به نقاشی قهوه‌خانه‌ای مشهور شد. «پرده‌دار»، «پرده‌خوان» یا «شمایل‌گردان» حکایتش را آغاز می‌کند و در هر بخش از نقلش، با مطراق (چوب‌دست) یکی از تصاویر پرده (شمایل) را نشان می‌دهد. بدین‌ترتیب، هم‌زمان با شنیدن روایت، تصاویر مکمل پرده نیز به تماشاگران منتقل می‌شود و نقش‌های واقعه را در ذهن ایشان کامل می‌کند. پرده‌ها گاه به حکایت‌های ملی و حماسی می‌پرداختند، گاه به روایت‌های مذهبی و گاه از هر دوی آن‌ها فراتر می‌رفتند و تخیل پدیدآورندگانش را از روز قیامت و مار غاشیه و... تصویر می‌کردند. با پیدایش نقش (در شبیه‌خوانی)، از جاذبۀ پرده‌خوانی (شمایل‌گردانی) کاسته شد اما در کنار دیگر شیوه‌های نقالی و معرکه باقی ماند، تا این که تحولات جامعه در میانۀ دورۀ پهلوی آن را به نابودی کشاند.

نیز ← شمایل‌نگاری

نیز ← پرده