پروتئوس (اخترشناسی)

پروتِئوس (اخترشناسی)(Proteus)

در اخترشناسی، قمر بزرگ سیارۀ نپتون، و ششمین قمر شناخته‌شده از سمت این سیاره. تقریباً هر ۲۷ ساعت یک‌بار و در فاصلۀ تقریبی ۱۱۸هزار کیلومتری بر گرد نپتون می‌گردد. مدار آن دایره‌ای و موازی با استوای نپتون است. شکلی غیرمنتظم دارد. بزرگ‌ترین قطر آن حدود ۴۳۶ کیلومتر، و کوچک‌ترین قطر آن ۴۰۲ کیلومتر است. قطر متوسط این قمر‌ یک‌نهم قطر ماه است. پروتئوس، بعد از تریتون، دومین قمر بزرگ نپتون، و بزرگ‌ترین قمر غیرمنتظم منظومۀ خورشیدی است. بیشتر قمرهای هم‌اندازۀ پروتئوس‌ کروی‌اند. بنابه نظر سیاره‌شناسان، اگر پروتئوس بزرگ‌تر بود، نیروی گرانش آن را به‌صورت کُره‌ای فشرده درمی‌آورد. چگالی، ترکیب شیمیایی، و ساختار درونی پروتئوس ناشناخته است. با این‌حال، غیرمنتظم بودن آن نشان می‌دهد که بیشتر از موادی به‌نسبت سنگین ساخته شده است که می‌توانند فشار گرانش را تحمل کنند. از این‌رو، پروتئوس ممکن است بیشتر از سنگ تشکیل شده باشد تا یخ. سطح پروتئوس به تیرگی دوده، و بسیار دهانه‌دار است. این قمر به دورترین قمر سیارۀ زحل، فوئبه، بسیار شباهت دارد. پروتئوس، مانند فوئبه، فقط حدود شش درصد نور خورشید را باز می‌تاباند. بنابه نظر بعضی از دانشمندان، پروتئوس و فوئبه در بخش واحدی از منظومۀ خورشیدی شکل گرفته‌اند و سپس جذب گرانش دو سیارۀ متفاوت شده‌اند. در ۱۹۸۹، اخترشناس امریکایی، استفان ساینوت، در عکس‌هایی که فضاپیمای وُیجر ۲ برداشته بود، پروتئوس را یافت. در اوت ۱۹۸۹، وُیجر ۲ از کنار سامانۀ قمرهای نپتون گذر کرد. پروتئوس از نِرِئید، دیگر قمر نپتون که ۴۰ سال زودتر کشف شده بود، بزرگ‌تر است، امّا به این علت زودتر کشف نشد که بسیار تیره است و به‌قدری نزدیک به نپتون مدار می‌پیماید که نور سیاره آن را از دید ناظران زمینی پنهان نگه می‌دارد. این قمر را به نام یکی از ایزدان یونانی دریا نامیده‌اند که قادر بود تغییرشکل دهد.