پشه ای

پَشَه‌ای
(یا پشایی) از زبان‌های هندو-آریایی که زمانی در دامنۀ جنوبی هندوکش، مردم ساکن در بخش علیای رود کابل و دره‌های علی شنگ و علی نگر و درۀ نور در شمال شرقی افغانستان بدان سخن می‌گفتند. بعدها بر اثر هجوم افغان‌ها، به نیجرائو و گائو و ولایت لَغمان (لَگمان) آمدند و زبانشان امروزه تغییر پیدا کرده و به پشتو بسیار نزدیک شده است. پیش از مسلمان‌شدن، مناطق یادشده مهم‌ترین قطب فرهنگی بودند و از این رو، هم از نظر واژگانی و هم از نظر صرفی، تأثیر عمیقی بر پراچی گذاشته‌اند. واکه‌های پَشَه‌ای عبارت‌اند از: a کشیده u o i e و واکه‌های مرکب /ow/ و /ay/. از ویژگی پشه‌ای دمش صامت در موقعیت آغازین و میانی است. صامت تکراری (تشدید) در پشه‌ای وجود ندارد. تکیه در افعال معمولاً روی هجای اول می‌افتد. پشه‌ای زبان‌ها با فارسی کاملاً آشنایند. نشانۀ جمع -an است. /b/ در وسط به /v/ تبدیل می‌شود. اغلب پسوند -u در پایان اسم می‌آید و به نظر می‌رسد که به آن حالت معرفه می‌دهد، در صورتی که آخرین حرف مصوت باشد، مصوت می‌افتد و جای آن -u می‌نشیند: butu «بوتۀ خیار». xarbizu «خربزه»، gu «گاو»، golu «گوساله». در پَشَه‌ای گرایشی به کوتاه کردن نام‌هاست؛ مانند: gem «گندم»، ve «خانه»، mi «مهتاب»، lay «برادر»، sey «خواهر». نشانۀ مصدر در پشه‌ای -ni است: deyni «دادن»، biyeni «نوشیدن»، baleni «خوابیدن»، kaneni «کشیدن»، koreni «کَندن»، ledreni «درو کردن/بریدن».