پل دختر
پل‌دختر
نام پل‌هایی که در جای‌جای ایران بر روی رودها احداث شده بوده است. نام تعدادی از آن‌ها همچنین چند سد یا بند با نام دختر، به ترتیب حروف الفبا از این قرار است. بند خاکی دختر، در ۴۲کیلومتری جنوب شرقی ارسنجان، شمال دریاچۀ بختگان در فارس. طول دیوارۀ سد حدود ۸۰۰ متر و عرض آن در قسمت پایین ۳۰ و در قسمت بالا دوازده متر است. در شمال آن آثار یک کانال آب‌رسانی قدیمی دیده می‌شود. آن را از دورۀ هخامنشی یا آل بویه دانسته‌اند؛ بند دختر شوشتر، در ۳۰کیلومتری شمال شوشتر و دروازۀ مافاریان، بر روی رود کارون. آب‌های رود را ذخیره می‌کرد و از طریق چند کانال به کشتزارهای اطراف می‌فرستاد. احتمالاً به دورۀ ساسانی تعلق دارد؛ پل دختران مراغه، در ۶کیلومتری شمال ملکان کنار روستای قلعه دختران بر روی رود مُردق. سه طاق جناغی، دو نیم‌ستون کوچک آجری و سکوی آن باقی مانده است. احتمالاً به دورۀ صفوی تعلق دارد. بارها ازجمله در اواخر دورۀ قاجار و دورۀ جنگ جهانی اول به‌وسیلۀ روس‌ها تعمیر شده است. تا اوایل دهۀ ۱۳۳۰ از راه‌های اصلی بود؛ پل دختران میانه، در دامنۀ شرقی قافلان‌کوه در راه زنجان به میانه بر روی رود قزل‌اوزن از قرن‌های ۶ یا ۸ق. پلی آجری با سه تاق بزرگ است که در طرفین پایۀ میانی کتیبه‌ای آجری بوده است. سمت چپ پل کتیبه‌ای سنگی تاریخ تعمیر آن را نشان می‌دهد. ظاهراً شاه‌بیگم، دختر محمدبیک موصلی، آن را تعمیر کرده و به این نام معروف شده است. جادۀ تهران به تبریز از روی آن می‌گذشت. در دورۀ حکومت دموکرات‌ها در آذربایجان برای جلوگیری از عبور نیروهای دولتی ویران و بعدها تعمیر شد؛ پل‌دختر جایدَر، در ۱۱۰کیلومتری جنوب خرم‌آباد، بر روی رود کشگان در تنگه جایدر. جادۀ کنونی خرم‌آباد‌ـ‌اندیمشک از روی تنها طاق سالم در قسمت شرقی آن می‌گذرد. به پل کُر و دختر (دختر و پسر) نیز شهرت دارد. ۲۰۰ متر طول و ۲۲.۵ متر ارتفاع دارد و درگذشته ده پایه داشته است. احتمالاً از دورۀ ساسانی یا قرن ۴ق و ساخته بنی‌حسنویه است؛ پل‌دختر شاهین‌دژ، در جنوب شهرستان شاهین‌دژ در آذربایجان غربی بر روی زرینه‌رود و احتمالاً از دورۀ ساسانی است. آثار پایه‌های آن باقی است؛ پل‌دختر شهریار، در قریۀ بادامک بر روی شاخه‌ای از رود کرج. پل دختر کرج؛ در شهرستان کرج بر روی رود کرج از دورۀ صفوی که احتمالاً بر بقایای پلی قدیمی‌تر احداث شده است. در منابع قرن ۸ق از پلی با نام خاتون در این منطقه یاد شده که احتمال دارد همین پل باشد. آجری و دوطبقه است. ۶۱.۲۰ متر طول و ۷.۷۰ متر عرض دارد. در دورۀ پهلوی تعمیر شده است؛ پل کُر و دختر یا پل سی‌پله، در غرب سرطرهان در لرستان بر روی رود سیمره در تنگ‌ترین نقطۀ آن معروف به سی‌پله احداث شد و در گذشته رابط لرستان و کرمانشاه بود. با نام پل‌دختر لرستان نیز ثبت شده است. ۴۰ چشمه داشت که دو چشمه آن باقی مانده است. حدود ۱۳۰ متر طول، پنج متر عرض و نوزده متر ارتفاع دارد. آن را از دوره‌های ساسانی یا آل بویه دانسته‌اند؛ پل قلعه دختر دهدشت، آثار دو پل در ۳۰کیلومتری شمال دهدشت بر روی رود مارون احتمالاً از دورۀ صفوی است. در زمان آبادانی ۳۰ متر طول و ۳ متر عرض داشته است.