پنجده
پنْجِده
سرزمینی در اراضی میان رودخانه‌های مرغاب و کوشک، و روستایی در ساحل شرقی رودخانۀ کوشک، در حوالی محل اتصال آن دو رودخانه به یکدیگر، واقع در جنوب شرقی جمهوری ترکمنستان. پیش از حملۀ مغولان سرزمینی آباد بود و از توابع ولایت مرو به‌شمار می‌رفت. در عهد تیمور دوباره رو به آبادانی نهاد. در قرن ۱۲ق به‌تصرّف ترکمن‌های ساروق درآمد و تا ۱۳۰۲ق/۱۸۸۵ در قلمرو دولت افغانستان بود. در این سال ارتش روسیۀ تزاری آن را تصرف کرد و تلفات سنگینی به نیروهای افغانی وارد آورد. دولت انگلیس برای جلوگیری از پیشروی روسیه به سوی هندوستان، در اختلافات دو کشور مداخله و دولت افغانستان را به پذیرش تصرفات روسیه وادار کرد، و با تهدیدات خود مانع از تصرفات بیشتر روسیه و نزدیک‌شدن آن دولت به مرزهای هندوستان شد.