پود فرش

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

پودِ فرش

در فرش‌بافی، الیاف و رشته‌های افقی و موازی با هم که از میان تارها با زاویۀ ۹۰ درجه عبور کرده است. پود، پس از هر رج بافت با شانه کوبیده می‌شود تا فرش دوام و استحکام بیشتری یابد. جنس پود، مانند تار، بیشتر از پنبه است. ظرافت و ضخامت پود باید براساس رج‌شمار فرش انتخاب شود. در فرش دو نوع پود وجود دارد: پود زیر و پود رو. پود زیر «ارقاچ» یا «القاچ» نام دارد که کلفت و نگه‌دارندۀ گره فرش است و نخستین پودی است که روی ردیف گره‌ها قرار می‌گیرد. پود رو نازک است و در جهت عکس پود نخستین بر روی ردیف گره‌ها قرار می‌گیرد. پود ممکن است مستقیم و کشیده، یا موّاج و غیرکشیده باشد. به ‌هر حال، دو سطح تار، به تناسب مقدار کشیدگی پود، متفاوت است. این کشیدگی در کم‌ترین مقدار به ۴۵ درجه و در کشیدگی کامل به ۹۰ درجه می‌رسد. نخ پود از لحاظ قطر و جنس باید با دیگر نخ‌های به‌کار رفته در فرش متناسب باشد. نخ پود در تعیین نوع بافت فرش (تخت‌باف، نیم‌لول و تمام‌‌لول) مؤثر است. در بافت «لول»، که قوس گره پشت فرش ۹۰ درجه است، صرف نظر از شیوۀ گره‌زنی، علاوه بر کشیدن رشته‌های پود در جهت افقی و به تبع آن قرار گرفتن تارها در دو سطح متفاوت، پود را چنان می‌کوبند که رج‌های گره بیشتر به‌هم بچسبند و در نتیجه فرش سفت‌تر و محکم‌تر شود. کاهش تفاوت سطح دو تار، که گره بر آن‌ها بسته شده، و نیز کوبیدن کمتر پود موجب می‌شود که بافت «نیم‌لول» شود؛ یعنی قوس گره پشت فرش ۴۵ درجه باشد. رشتۀ پود در بافت «تخت» کشیده و محکم نمی‌شود و حالت مواج دارد؛ از این رو، تارها در یک سطح قرار می‌گیرند. فرشی که به اسلوب تخت بافته می‌شود به‌‌سبب نرمی، تختی و انعطاف‌پذیری بر روی زمین صاف و چسبان نمی‌ماند و زود جمع می‌شود. در یک دسی‌متر، تعداد گره‌های قالی تخت تقریباً یک‌دوم گره‌های قالی لول و دوسوم این تعداد در قالی نیم‌لول است. شمارۀ پودها را از پشت قالی نیز می‌توان تشخیص داد. در فرش‌های نفیس، پود پشت فرش دیده نمی‌شود. معمولاً بافت فرش دو پودی است ولی برخی از بافت‌ها، به‌‌ویژه در روستاها و میان عشایر، به روش تک‌پودی است که استحکام چندانی ندارد. نیز ← تار_فرش