چرخ ریسک
چرخ‌ریسَک (tit)
هر یک از ۶۵ گونه پرندۀ حشره‌خوارِ[۱] بندباز[۲]، از خانوادۀ چرخ‌ریسک‌ها[۳]، راستۀ گنجشک‌سانان[۴]. هشت تا بیست سانتی‌متر طول دارند و دارای پرهایی طوسی یا سیاه‌اند که اغلب نشان‌های آبی یا زرد دارند. چرخ‌ریسک‌ها در اوراسیا[۵]، افریقا، و افریقای شمالی یافت می‌شوند. در افریقای شمالی به چرخ‌ریسک برّ جدید[۶] موسوم‌اند.
گونه‌ها. همۀ گونه‌های بریتانیایی حشره‌خوارند. این گونه‌ها شامل چرخ‌ریسک سرآبی[۷] Parus caeruleus است که در باغ‌ها یافت می‌شود. رنگ غالب این پرنده آبی، پشتش سبز، و گلویش سیاه است. چرخ‌ریسک پس‌سرسفید[۸] Parus ater دارای سری سیاه است، و لکه‌ای سفید در ناحیۀ پس سر دارد. چرخ‌ریسک بزرگ[۹] Parus major حدود پانزده سانتی‌متر طول دارد و پشت، سینه و پهلوهایش زردرنگ است. بال‌ها و دم طوسی، و گلویش سیاه‌اند. چرخ‌ریسک مردابی[۱۰] Parus palustris و چرخ‌ریسک بیدی[۱۱] Parus montanus شبیه چرخ‌ریسک پس‌سرسفیدند، جز آن‌که در گونۀ اخیر پس سر و نقاط روی بال سفیدند. چرخ‌ریسک دم‌بلند[۱۲] Aegithalos caudatus حدود سیزده سانتی‌متر طول دارد و دارای پرهای دمی بلندی است که به‌تدریج سیاه شده‌اند. چرخ‌ریسک ریش‌دار[۱۳] Panurus biarmicus چرخ‌ریسک واقعی نیست. این گونه بیشتر در نورفُک[۱۴] یافت می‌شود و نر آن حدود پانزده سانتی‌متر طول دارد. رنگش قرمز روشن است و طره‌ای از پرهای سیاه روی جوانب سرش قرار گرفته است. گونه‌های امریکای شمالی عبارت‌اند از چرخ‌ریسک کاکل‌دار[۱۵] Parus bicolor که تاجی طوسی‌رنگ دارد، و چرخ‌ریسک سرسیاه[۱۶] Parus atricapillus. در ایران، از خانوادۀ چرخ‌ریسک شش گونه شناسایی شده است که عبارت‌اند از چرخ‌ریسک سرسیاه، چرخ‌ریسک پس‌سرسیاه Parus lugubris، چرخ‌ریسک تورانی Parus bokharensis، چرخ‌ریسک سرآبی، و چرخ‌ریسک سینه‌زرد Parus flavipectu.