چیرگی
چیرِگی (dominance)
در ژنتیک[۱]، پوشیده‌شدن یک الل[۲] (اَشکال گوناگون یک ژن[۳]) با الل (دگره) دیگر. اگر فردی ناخالص[۴] دارای یک الل رنگ چشم آبی و یک الل رنگ چشم قهوه‌ای باشد، رنگ چشمانش قهوه‌ای خواهد بود. در این‌جا، به الل چشمان آبی نهفته[۵] و به الل چشمان قهوه‌ای چیره (بارز)[۶] می‌گویند. برای هر صفت وراثتی در گیاهان یا جانوران، همیشه دو ژن در یاخته‌ها یافت می‌شود که آن صفت را تعیین می‌کند. طول قامت، رنگ چشم و توانایی ساختن آنزیمی خاص، نمونه‌هایی از صفت‌اند. اگر دو ژن مرتبط یا یک صفت در یک فرد یکسان باشند (حالت خالص[۷])، صفتی را که در آن فرد دیده می‌شود یکی از دو ژن تعیین می‌کنند، اما ممکن است ژن یک صفت با دیگری متفاوت باشد که به این حالت هتروزیگوت یا ناخالص[۸] گفته می‌شود. در چنین حالتی، دو ژن الل‌اند و اثر متقابل پدید می‌آید. در این حالت، ممکن است یکی از آن دو در تعیین خصوصیت نقش ایفا کند و الل دیگر به ظاهر اثری نشان ندهد. در چنین شرایطی، به صفت مشاهده‌شده بارز می‌گویند. الل دیگری که در این وضع به ظاهر اثری در موجود زنده ایفا نمی‌کند، فقط زمانی‌که ژن بارز وجود نداشته باشد مؤثر خواهد بود و به خصوصیت آن نهفته می‌گویند. ژنی که در یک فرد رنگ چشم آبی تولید می‌کند، الل دیگری دارد که رنگ قهوه‌ای چشم را پدید می‌آورد. در گیاهی که با اشکال بلند و کوتاه دیده می‌شود، ممکن است اللی موجود باشد که موجب تولید گیاهان بلند شود، در حالی‌که الل دیگر، گیاهان کوتاه تولید می‌کند. ژن بلندی و ژن چشم آبی الل هم نیستند، زیرا اشکال متفاوت یک ژن به حساب نمی‌آیند.