چین، انقلاب
چین، انقلاب (Chinese Revolution)
آشوب‌های سیاسی بزرگ در چین بین ۱۹۱۱ و ۱۹۴۹، که سرانجام به حکومت حزب کمونیست[۱] و تأسیس جمهوری خلق چین[۲] انجامید. قیام ملی‌گرایان (۱۹۱۲) سبب سقوط سلسلۀ امپراتوری منچو[۳](چینگ) شد. ملی‌گرایان[۴] یا کومین‌تانگ[۵]، تحت رهبری سون ژونگ شان (سون یات سن)[۶] (۱۹۲۳ـ ۱۹۲۵) و جیانگ جیه‌شی (جیانگ کای‌شک)[۷] (۱۹۲۵ـ۱۹۴۹)، با چالش فزایندۀ جنبش کمونیستی روبه‌رو بودند. راه‌پیمایی طولانی[۸] ۱۰هزار کیلومتری کمونیست‌ها به شمال غربی (۱۹۳۴ـ۱۹۳۵)، که برای فرار از اذیت و آزار کومین‌تانگ صورت گرفت، به ظهور مائو تسه‌تونگ[۹]، رهبر بلامنازع کمونیست، انجامید. گروه‌های مختلف سیاسیِ چینی در جریان جنگ جهانی دوم با روی‌هم‌گذاشتن تجهیزات نظامی خود برضد مهاجمان ژاپنی متحد شدند، ولی در ۱۹۴۶ جنگ داخلی از سرگرفته شد. کومین‌تانگ در ۱۹۴۹ در نانجینگ[۱۰] شکست خورد و به تایوان گریخت و حکومت کمونیستی در جمهوری خلق چین، به رهبری مائو تسه‌تونگ، به‌قدرت رسید.
اولین حکومت جمهوری. انقلاب چین با سقوط سلسلۀ منچو درنتیجۀ بی‌نظمی فزایندۀ داخلی، فشار دولت‌های خارجی، و ضعف حکومت مرکزی آغاز شد. قیام ملی‌گرایانۀ ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۲ به اعلام قانون اساسی موقت جمهوری و تأسیس دولت یوان شی‌های[۱۱] در پکن انجامید. مشکلاتی که کومین‌تانگ پیشِ رو داشت، عبارت بودند از اعادۀ قدرت حکومت مرکزی، رویارویی با چالش‌های جناح‌های نظامی (به سرکردگی جنگ‌سالاران)، و جنبش روبه رشد کمونیستی.
عقب‌نشینی کمونیست‌ها. پس از ۱۹۳۰، جیانگ با حمله‌هایی کمونیست‌ها را در جنوب شرقی چین محاصره کرد، ولی چو ته[۱۲]، فرمانده ارتش کمونیست، حلقۀ محاصره را شکست. راه‌پیمایی طولانی به‌سوی شمال غربی چین، از اکتبر ۱۹۳۴ تا اکتبر ۱۹۳۵، ارتش کمونیستی را از بیش از ۱۰۰هزار نفر به کمی بیش از ۸هزار نفر کاهش داد، زیرا شمار زیادی از آنان در زدوخوردهای پراکنده با نیروهای جیانگ و براثر سختیِ شرایطِ منطقه کشته شدند. درخلال سفر، مبارزۀ قدرت بین مائو تسه‌تونگ و جیانگ گو تائو[۱۳] گسترش یافت و باعث شکاف بین نیروها شد. گروه مائو سرانجام در یانان[۱۴] مستقر شد و تا پایان جنگ با ژاپن در آن‌جا ماند و برای بیرون‌راندن مهاجمان، ائتلاف بی‌ثباتی با ملی‌گرایان تشکیل داد.
پیروزی کمونیستی. سربازان مائو هستۀ اصلی ارتش سرخ[۱۵] را تشکیل دادند، که در ۱۹۴۶ جنگ داخلی با ملی‌گرایان را از سر گرفت و پس از غلبه بر آنان در هوای ـ های[۱۶] و نانجینگ در ۱۹۴۹، پیروز میدان شد؛ درنتیجه حکومت کمونیستی به رهبری مائو در چین تأسیس شد.