کابلی

کابُلی (گویش)

 از گویش‌های فارسی که مردم کابل در افغانستان به آن سخن می‌گویند. این گویش در غزنه با تفاوت‌های جزیی به گوشی می‌رسد. صامت‌های کابلی همان صامت‌های فارسی هستند. تغییر و تبدیل آوایی: تبدیل /-e/ پایانی به /-a/ در nana «ننه/مادر»، نشانۀ جمع در کابلی عموماً -u است در: doxtoru «دختران»، مضاف قبل از مضاف‌الیه و موصوف قبل از صفت می‌آید و نشانه‌اش -e و در صورتی که آخر اسم مصوت باشد -y است. نشانۀ نکره yek است که جلو اسم قرار می‌گیرد. شکل معرفه مثل فارسی است. نشانۀ مصدری: همۀ نشانه‌های -an مصدری به پسوند -o تبدیل می‌شود که به ستاک ماضی می‌چسبد. پیشوندهای مصدری مثل فارسی andar /dar /bar است. شناسه‌های فعلی ماضی را از صرف فعل raftan (برای نمونه) می‌توان به دست آورد. raftan /raftid /raftim /raft- /rafti /raftom. تمایز ماضی نقلی در تکیه‌ای است که بر مصوت شناسه می‌گذارند. مضارع استمراری مانند صرف فعل در این زمان، در گویش تهرانی است: مانند miran /mirid /mirim /mira /miri (می‌روم/ می‌روی/ می‌رود/ می‌رویم ...). از فعل کمکی raftan گاهی برای افادۀ مضایی دیگر استفاده می‌کنند. برخی از واژگان کابلی بدین قرار است: gap «حرف/ سخن»، arus «عروس»، kirpak «پلک»، pila «شیر اول گاو/ آغوز»، xeygana «تخم‌مرغ»، xosur «پدرزن/پدرشوهر» و xalay «خاله».