کانه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

کانِه (ore)

کانِه

(یا: سنگ معدن) قطعه‌سنگی دارای رگه‌ای از مادۀ معدنی[۱] یا نهشته‌ای رسوبی با ارزش استخراج به‌منظور استحصال اقتصادی مواد معدنی. این اصطلاح را معمولاً برای سنگ‌های فلزدار به‌کار می‌برند. فلزات گاهی به‌‌صورت خالص‌اند (فلزات آزاد[۲])، اما غالباً به‌شکل ترکیباتی مانند کربنات[۳]، سولفید[۴]، یا اکسید[۵] یافت می‌شوند. کانه‌ها غالباً حاوی ناخالصی‌هایی‌اند که باید در هنگام استخراج فلز آن‌ها را جدا کرد. کانه‌های ارزشمند تجاری عبارت‌اند از بوکسیت[۶] (اکسید آلومینیوم[۷]، Al۲O۳)؛ هماتیت[۸] (اکسید آهن سه‌ظرفیتی[۹]، Fe۲O۳)؛ بلند روی[۱۰] (سولفید روی[۱۱]، ZnS)؛ و روتیل[۱۲] (دی‌اکسید تیتانیوم[۱۳]، TiO۲). نهشته‌های کانۀ‌ گرمابی[۱۴] از مایعاتی مانند آب شور تشکیل می‌شوند که در دمای بالا از درزه‌های سنگ میزبان می‌گذرند. از این جمله است نهشته‌های «مس پورفیری[۱۵]» در شیلی و بولیوی، نهشته‌های سولفید مس[۱۶]ـ روی‌ـ آهنِ زیردریایی که به‌تازگی در ایست پاسیفیک رایز[۱۷] کشف شده‌اند، و نهشته‌های سرب ـ رویِ سنگ آهکی[۱۸] در جنوب ایالات متحدۀ امریکا و نیز در کوهستان پنین[۱۹] انگلستان. کانه‌های دیگر بر‌اثر وقوع فرآیندهای آذرین[۲۰] تغلیظ می‌شوند. این فرآیندها سبب می‌شوند فلزات کانه از ماگما ته‌نشین شوند. کرومیت[۲۱] و نوارهای غنی از پلاتین[۲۲] در بوشولدِ[۲۳] افریقای جنوبی از این جمله است. فرسایش[۲۴] و جابه‌جایی مواد با منابع سنگی موجود در رودخانه‌ها به تغلیظ بیشتر کانی[۲۵]های سنگین در کانسار منجر می‌شود. کانسارهای قلع[۲۶] مالزی از این نوع‌اند. هوازدگی سنگ‌ها[۲۷] نیز ممکن است به پیدایش خاک‌های غنی‌ از فلز منتهی شود، مانند لاتریت[۲۸]های نیکل‌دار کالدونی جدید[۲۹].

 


  1. mineral
  2. native metals
  3. carbonates
  4. sulphides
  5. oxides
  6. bauxite
  7. aluminium oxide
  8. haematite
  9. iron (III) oxide
  10. zinc blende
  11. zinc sulphide
  12. rutile
  13. titanium dioxide
  14. Hydrothermal ore
  15. porphyry copper
  16. copper
  17. East Pacific Rise
  18. limestone
  19. Pennines
  20. igneous processes
  21. chromite
  22. platinum
  23. Bushveld
  24. erosion
  25. mineral
  26. tin
  27. weathering
  28. laterite
  29. New Caledonia