کتیبه های دولتی فارسی میانه
کتیبه‌های دولتی فارسی میانه
کتیبه‌هایی به زبان فارسی میانه و خط منفصل یا پهلوی کتیبه‌ای. این کتیبه‌ها به شاهان ساسانی و درباریان آن‌ها تعلق دارند و از این‌رو در این‌جا دولتی یا سلطنتی نامیده شده‌اند. قدیم‌ترین آن‌ها کتیبۀ اردشیر اوّل ساسانی و متأخرترین آن‌ها کتیبۀ مِهرنَرسه (قرن ۵م) است. مشهورترین کتیبه‌های دولتی یا شاهی عبارت‌اند از سنگ‌نبشته‌های اردشیر بابکان و اورمزد؛ سنگ‌نبشته اَبْنون؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور یکم در حاجی‌آباد؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور یکم در تنگ بُراق (با مضمونی همانند کتیبۀ حاجی‌آباد اما خلاصه‌تر از آن و به دو زبان پهلوی و پارتی مکشوف در دهکدۀ تنگ بُراق در ۱۲۳کیلومتری غرب آباده)؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور یکم در کعبۀ زردشت؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور یکم در نقش رجب؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور اول در نقش رستم (با مضمونی همانند سنگ‌نبشتۀ نقش رجب که بسیار آسیب دیده و فقط تحریر یونانی آن در زیر شکم اسب شاه در صحنۀ پیروزی شاپور بر والریانوس برجای مانده است)؛ آثار دورا اُروپوس؛ سنگ‌نبشتۀ اَپَسای دبیر (مکشوف در ناحیۀ کازرون، با دو تحریر پهلوی و پارتی دربارۀ پیکره‌ای که اَپَسا و اَفَسا، دبیر شاپور اول ساسانی، در شهر شاپور (بیشاپور) به هزینۀ خویش از شاه ساخته و پاداش دریافت کرده است)؛ سنگ‌نبشته‌های کرتیر؛ سنگ‌نبشتۀ بَرم دِلَک؛ سنگ‌نبشتۀ نَرسه در پایکولی و بیشابور؛ سنگ‌نبشتۀ شاپور سکانشاه (برادر شاپور دوم)؛ سنگ‌نبشتۀ سلوک داور؛ سنگ‌نبشته‌های شاپور دوم و سوم در طاق بستان و سنگ‌نبشتۀ مِهْرنَرسه (وزیر سه پادشاه ساسانی در فیروز‌آباد فارس به یادبود بنای پُلی که اکنون ویران شده است). ایران‌شناسان اروپایی همۀ این کتیبه‌ها را ترجمه و منتشر کرده‌اند.