کثرت گرایی
کثرت‌گرایی (pluralism)
(یا: پلورالیسم) به رسمیت شناختن کثرت و تنوع اندیشه‌ها و کردارها در درون حوزه‌ها یا گفتمان‌های اجتماعی در برابر یگانه انگاری (یا مونیسم) که فقط یک نوع اندیشه و کردار را بر‌حق یا جایز می‌داند. مفهوم کلی کثرت‌گرایی به سه سطح متمایز امّا مربوط به‌هم تقسیم می‌شود: روش شناختی؛ اجتماعی ـ فرهنگی؛ و سیاسی. می‌توان هریک از این مقوله‌ها را به اجرای کوچک‌تری تقسیم کرد. مهم‌ترین نمود کثرت‌گرایی در عالم سیاست، فرهنگ و دین است. در عرصۀ سیاست به این معناست که به‌جای حاکمیت‌بخشیدن به یک حزب یا یک دیدگاه سیاسی، احزاب متعدد با دیدگاه‌های گوناگون امکان ظهور و فعالیت داشته باشند و قانون از این چند صدایی بودن حمایت کند. در عرصۀ فرهنگی، اصالت قائل‌شدن به گرایش‌ها و سیاست‌های فرهنگی مختلف و امکان دادن به فعالیت‌های آن‌هاست. در زمینه دینی، کثرت‌گرایی به این معناست که نجات و رستگاری آدمی در انحصار یک دین معین نیست بلکه به جای اعتقاد به صراط مستقیم به صراط‌های مستقیم که هریک آدمی را به سوی رستگاری رهنمون می‌شوند، باور داشته باشیم. در جانبداری یا نقد نظریه پلورالیسم بحث‌های زیادی صورت گرفته است. البته در طی تاریخ بشر هیچ جامعه‌ای نبوده است که به‌طور مطلق کثرت‌گرا یا یگانه‌انگار باشد، در هر جامعه‌ای مراتبی از این دو گرایش به چشم می‌خورد، و معمولاً در حوزه‌ای کثرت‌گرایی را جایز و در حوزۀ دیگر ممنوع می‌دانند. در جوامع کوچک‌تر، به‌ویژه در جوامع ابتدایی و یا در میان قبایل مستقل و جدا افتاده گرایش یگانه‌انگار حکمفرما بوده است و معمولاً افراد آن به یک نوع عقیده و عمل باور داشتند و عدول از آن به خروج فرد از اجتماع منجر می‌شد.