کدوییان
کَدوییان (Cucurbitaceae)
خانواده‌ای از گیاهان، شامل خربزه، هندوانه، خیار، کدو، و بسیاری از گیاهان دیگر. این خانوادۀ گیاهی مشتمل بر ۱۲۰ جنس[۱] و ۷۶۰ گونه است که عمدتاً در مناطق گرم می‌رویند. گیاهان این خانواده علفی با ساقه‌های آبدارند که اغلب با زایده‌های پیچک‌مانندی خود را بالا می‌کشند. این پیچک‌ها از محلی نزدیک به قاعده و برگ‌ها بیرون می‌آیند. بسیاری از گیاهان این خانواده را به‌صورت زراعی و برای استفاده از میوه‌هایشان پرورش می‌دهند. گل تعدادی از گونه‌های این خانواده نیز خوراکی است. برگ گیاهان این خانواده معمولاً دارای لوب و رگبرگ‌های پنجه‌ای[۲] است. گل‌های نر و مادۀ این گیاهان جداگانه روی یک ساقه یا روی بوته‌های متفاوت پدید می‌آیند و پنج کاسبرگ[۳] و پنج گلبرگ[۴] زرد یا سفید دارند. پنج پرچم گل گیاهان این خانواده به طرق متفاوت به‌یکدیگر متصل‌اند. تخمدان[۵] این گیاهان در بخش پایینی، و معمولاً از سه برچۀ درهم جوشیده تشکیل می‌شود. میوۀ این گیاهان آبدار است و گاهی تا رسیدن به مرحلۀ بلوغ چنین می‌ماند، ازجمله در گیاه ناشرا یا کدوی دشنی[۶] (Bryonia dioica.) گوشت میوۀ خیار دشتی[۷] یا خرخیار یا Ecbalium elaterium، خیار آب پران و دانه‌ها در دیوارۀ میوه تحت فشارند. میوه زمانی که از ساقه جدا شود، می‌ترکد و محتویات آن، ازجمله دانه، به فواصل دورتر پخش می‌شوند. بعضی گونه‌ها، و مخصوصاً گونه‌های جنس Cucurbita، میوه‌های درشتی با پوستۀ سخت دارند. پوستۀ بعضی دیگر با رسیدن میوه سخت می‌شود. کدو قلیانی[۸] درشت‌ترین میوه را دارد.
موارد استفاده. از پوستۀ سخت کدو قلیانی برای نگهداری مواد خوراکی در آشپزخانه استفاده می‌کنند. از آن فنجان نیز می‌سازند. از رشته‌های چوبی داخل گوشت میوۀ Luffa cilindrica (لیف) اسفنج لیفی تهیه می‌کنند. از گوشت میوۀ هندوانۀ ابوجهل[۹] (Citrullus colocynthis) مادۀ دارویی کولوسینت به‌دست می‌آورند که ملین است. گونه‌های دیگر از جنس‌های Citrullus، Momordica، Cucumis، Cucurbita، میوه‌های خوراکی تولید می‌کنند. هندوانه[۱۰] vulgaris Citrullus محصول زراعی مهمی است. گاهی اندازۀ هندوانه به ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. پوستۀ راه‌راه و صاف هندوانه گوشت سرخ‌رنگ و شیرین و دانه‌های سیاه این میوه را دربرمی‌گیرد. گرمک و طالبی[۱۱] انواعی از melo Cucumis اند. سطح خارجی این میوه‌ها معمولاً راه‌راه است. پوستۀ آن‌ها زرد یا سبز، و گوشت آن سفید یا نارنجی است. گرمک کوچک است و گوشت نارنجی دارد. خیار[۱۲] (کوکوربیتا ساتیووس)[۱۳] در طبیعت به‌ندرت یافت می‌شود. این گیاه را برای استفاده از میوه‌های سبز و دراز آن در سالاد می‌کارند و آن را پیش از آن‌که دانه‌هایش سخت شود، می‌چینند. برای تولید خیارشور، از انواع کوچک میوۀ خیار استفاده می‌کنند. این انواع دارای پوسته‌های کرک‌دارند. گونه‌های کوکوربیتا در مقایسه با گونه‌های سیترولوس و کوکومیس مقاوم‌ترند و می‌توان آن‌ها را در نواحی معتدل در مزرعه کاشت، اما باید آن‌ها را از سرمای بهاره محفوظ نگه‌داشت. کوکوربیتا پیو[۱۴] شکلی کشیده دارد و پوست آن زرد، سبز یا به رنگ‌های دیگر است. اندازۀ آن با دیگر گونه‌ها متفاوت است. اگر به حالت جوان برداشت شود، آن را کورگت[۱۵]می‌نامند. وزن خربزۀ غول (کدو تنبل[۱۶]) (کوکوربیتا ماکسیما[۱۷]) به ۵۰ کیلوگرم می‌رسد.
کاشت. نیاز کلی هنگام کشت گیاهان خانوادۀ کدوییان هوای گرم و آفتابی، خاک سبک و حاصل‌خیز، و استفاده از کود دامی است. برای آن‌که میوۀ بیشتری به‌دست آید، تلقیح[۱۸] گل‌های ماده با گردۀ گل نر به کمک تکه‌ای پنبه یا گوش پاک‌کن سودمند است. برای آن‌که بهترین میوه برداشت شود، لازم است تا زمانی که بوته‌ها کاملاً پا نگرفته‌اند، گل‌های ماده قطع شوند. به این کار اصطلاحاً گُل‌گیری می‌گویند. هنگام گل‌گیری، معمولاً روی هر بوته یک یا دو گل مادۀ تلقیح‌شده را برای تولید میوه نگه می‌دارند.