کراتیلوس (قرن ۵پ م)
کِراتیلوس (قرن ۵پ‌م)(Cratylus)
فیلسوف یونانی. برخی برآنند که پیش از سقراط[۱] معلم افلاطون بوده است. شهرت او به دلیل آن است که از این سخن هراکلیتوس[۲] «در یک رودخانه نمی‌توان دوبار گام نهاد» فراتر رفته و گفته است: «در یک رودخانه حتی یک‌بار هم نمی‌توان گام نهاد»، زیرا رودخانه حتی در حین اولین ورود ما به آن نیز تغییر می‌کند. واقعیت یکسره خاص است (یک رویداد خاص، یک لحظۀ خاص زمان، یک چیز خاص پس از چیز دیگر). هر اندیشۀ مناسب باید بتواند با تغییرات جریان همگام باشد، از این‌رو هر کوششی برای ریختن واقعیت در قالب مقولات، همانند تلاش برای اسیرکردن باد در قفس است. او در مکالمۀ افلاطون با عنوان کراتیلوس، مدافع نظریه‌ای دربارۀ اسم صحیح[۳] چیزها است، هرچند نتیجۀ واقعی عقایدش این بود که جریان را نمی‌توان در واژه‌ها اسیر کرد. بنابر نظر ارسطو (مابعدالطبیعه[۴]، کتاب اول، بخش چهارم، ۱۰۱۰)، کراتیلوس سرانجام به این اعتقاد رسید که چون همه چیز از هر حیث در تغییر است، هیچ چیز را نمی‌توان به‌درستی تصدیق کرد، پس صواب خاموش‌ماندن و سر را به علامت نفی جنباندن است. به‌نظر می‌رسد نظریه مُثُل[۵] افلاطون پاسخی به بن‌بست کراتیلوس باشد.