کره سماوی

کُرۀ سماوی (celestial globe)

 بازنمایش ستاره‌‌ها و صورت‌‌های فلکی، در همان وضعیتی که در آسمان ظاهر و از زمین مشاهده می‌شوند. از کره‌‌‌های سماوی برای بعضی محاسبات اخترشناختی یا به‌منزلۀ شیئی تزئینی استفاده می‌کنند. بعضی از کره‌‌‌های سماوی به اندازه‌ای بزرگ‌اند که انسان می‌تواند به آن‌ها وارد شده و در مرکز آن‌ها بایستد و آسمان را مشاهده کند، گویی در مرکز زمین ایستاده است. بعضی از این نوع کره‌‌ها سطحی شفاف دارند و در بعضی دیگر، تصویر ستاره‌‌ها روی سطح داخلی کره ترسیم شده‌اند. کره‌‌‌های سماوی کوچک را باید از بیرون تماشا کرد و در آن‌ها تصویر ستاره‌‌ها روی سطح خارجی کره ترسیم شده‌اند. در یونان باستان نیز چنین کره‌‌‌هایی می‌ساختند. ساخت نخستین کره را به تالس ملطی (قرن 6پ‌م) نسبت می‌دهند. شاید قدیم‌ترین کرۀ موجود، کرۀ فارنسه باشد که در قرن 3پ‌م ساخته شده است و اکنون در موزۀ ملی باستان‌شناسی ناپل نگهداری می‌شود. این کره شکل صورت‌‌های فلکی را نشان می‌دهد، اما تک‌تک ستاره‌‌ها را نشان نمی‌دهد و برای ستاره‌شناسی کاربرد چندانی نداشته است. به‌نظر می‌رسد این کره از روی کره‌ای یونانی مشابه‌سازی شده باشد. چند کره نیز در دست است که مسلمانان در قرن 11م آن‌ها را ساخته‌اند. دریانوردان اهل جزایر اقیانوس آرام از کره برای آموزش ناوبری نجومی استفاده می‌کردند.