کشمیر، سرزمین
کِشمیر، سرزمین (Kashmir)
منطقۀ مورد اختلاف هند و پاکستان، به وسعت ۷۸,۹۰۰ کیلومتر مربع، واقع در مرز میان دو کشور و شمال غرب ایالت سابق کشمیر. برخی از ویژگی‌های طبیعی این منطقه عبارت‌اند از قلۀ غربی سلسله‌جبال هیمالیا موسوم به نانگا پاربات[۱] (به ارتفاع ۸,۱۲۶ متر)، گذرگاه قره‌قوم، رودخانۀ سند، و یخچال طبیعی بالتورو[۲]. کشمیر آزاد در غرب این منطقه مجلس قانون‌گذاری خاصی برای خود دارد که در مظفرآباد واقع است، اما مناطق گیلگیت و بَلتیستان در شمال و شرق تحت حکومت مستقیم پاکستان قرار دارند. نواحی شمالی مورد ادعای هر دو کشور هند و پاکستان است. گیلگیت و اسکردو از شهرهای این منطقه به‌شمار می‌روند. بین طبقۀ حاکم هندوی طرفدار هند و اکثریت مسلمان هوادار پاکستان، با شرکت سربازان هندی و پاکستانی، درگیری‌هایی صورت گرفت که با آتش‌بس پیشنهادی سازمان ملل در ۳۰ اکتبر ۱۹۴۸ پایان یافت. در سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۶ و ۱۹۷۱ نیز جنگ علنی میان دو کشور درگرفت. امروزه این منطقه براساس شرایط موافقت‌نامۀ سیملا[۳] (۱۹۷۲) رسماً به دو ناحیۀ پاکستانی کشمیر و ایالت جامو و کشمیر هند تقسیم شده است. امّا از ۱۹۹۰ به این سو، خشونت جدایی‌طلبان مسلمان بالا گرفته است. کشمیر قرن‌ها زیر سلطۀ هندوها بود تا این‌که در قرن ۱۴م حکومت مسلمانان در آن استقرار یافت. حکومت مغولان در قرن ۱۶ آغاز شد ولی تهاجم افغان‌ها در ۱۷۵۳ برای مدتی آن را از زیر سلطۀ مغولان درآورد. سپس، از ۱۸۱۹، دوره‌ای از حکومت اربابان سیک آغاز شد. در جریان جنگ‌های سیک‌ها در میانۀ قرن ۱۹، مهاراجه گلاب سینگ، از راجپوت‌های دوگرا، ایالت جامو و کشمیر را تحت حکومت هندوها تشکیل داد که مرکز آن در جامو بود. در ۲۶ اکتبر ۱۹۴۷، درپی تاخت و تاز قبیله‌نشینان پاتان پاکستانی، که پس از اعلام کشمیر آزاد توسط مسلمانان صورت پذیرفت، حاکم هندوی منطقه تصمیم گرفت به اتحاد هند بپیوندد. اولین نخستوزیر هند، جواهر لعل نهرو، فرزند خانواده‌ای از برهمن‌های کشمیری بود. حزب سیاسی اصلی جامو و کشمیر موسوم به جبهۀ آزادی‌بخش جامو و کشمیر، که گرایش‌های جدایی‌طلبانه دارد، به دو دستۀ مستقر در هند و پاکستان تقسیم شده است.
مناقشه بر سر کشمیر. در مه ۱۹۹۹، هند بر شدت حملات خود بر چریک‌های جدایی‌طلب کشمیر افزود. برای نخستین‌بار طی بیست سال، هند برای حمله برآنچه «رخنه‌گران» به کشمیر می‌خواند از نیروی هوایی استفاده کرد. در حالی که تنش‌ها در این منطقه طی ۳۰ سال گذشته به اوج خود رسیده بود، آتال بیهاری واجپایی، نخستوزیر هند، اعلام کرد که این مبارزه تا بیرون رانده‌شدن رخنه‌گران ادامه خواهد یافت. درگیری این دو قدرت هسته‌ای موجب نگرانی همۀ کشورهای جهان شد. ایالات متحدۀ امریکا، انگلستان، چین، سازمان ملل متحد، و اتحادیۀ اروپا خواهان خویشتن‌داری دو طرف شدند. وقتی که پاکستان در ژوئیۀ ۱۹۹۹ متارکۀ جنگ با هند را اعلام کرد، جلوی جنگی تمام‌عیار گرفته شد. حملات هوایی هند متوقف شد و مبارزان پاکستانی از کوهستان‌های کشمیر عقب‌نشینی کردند. اما در اکتبر همان سال، درپی وقوع کودتای نظامی در پاکستان و سقوط دولت آن کشور و روی کار آمدن دولتی نظامی به رهبری ژنرال پرویز مشرّف، مناسبات هند با پاکستان روبه وخامت نهاد. در ژانویۀ ۲۰۰۰ نیز، که هند پاکستان را به دست‌داشتن در هواپیماربایی یکی از هواپیماهای مسافربری هند توسط مبارزان کشمیری، که خواستار آزادی تروریست‌های زندانی در هند بودند، متهم کرد بار دیگر روابط دو کشور تیره شد. با وجود مذاکرات صلح و آتش‌بس‌های دوجانبه میان هند و پاکستان، درگیری برسر این منطقه همچنان وجود دارد. ← جامو_و_کشمیر