کلر
کُلُر (chlorine)
مشتق از واژه‌ای یونانی به‌معنای سبز. عنصری نافلز، گازی، با رنگ سبز مایل به زرد و بویی تند، با نماد Cl، عدد اتمی[۱] ۱۷، و جرم اتمی نسبی[۲] ۳۵.۴۵۳. عضوی از گروه هالوژن[۳]هاست و ترکیباتش با فلزات قلیایی[۴] به‌صورت کلرید در طبیعت فراوان‌اند. در ۱۷۷۴، کارل شِله[۵]، شیمی‌دان آلمانی، آن را کشف کرد، اما اولین بار هامفری دیوی[۶]، شیمی‌دان انگلیسی، ثابت کرد که کلر یک عنصر است (۱۸۱۰). او با توجه به رنگش این نام را بر آن نهاد. این عنصر در طبیعت همواره به‌صورت ترکیب یافت می‌شود، ازجمله به‌صورت اسید هیدروکلریک[۷] که در معدۀ پستانداران و برای هضم غذا ترشح می‌شود. در صنعت، از برقکافت (الکترولیز)[۸] آب نمک غلیظ تولید می‌شود و سفیدکننده و میکروب‌کش مهمی است که برای ضدعفونی‌کردن آب آشامیدنی و استخرهای شنا به‌کار می‌رود. کلر به‌سبب خاصیت اکسیدکنندگی‌اش در شیمی آلی کاربردهای فراوان دارد. گاز خالص آن (Cl۲) سمی است و درجنگ جهانی اول به‌کار گرفته شد. تنفس آن سبب سوزشِ مخاط بینی، حلق و شش‌ها می‌شود. و تنگی نفس ایجاد می‌کند. کلر از اجزای کلرفلوئوروکربن‌ها[۹] (سی‌اِف‌سی)، و تا حدی سبب تخریب لایۀ ازون است. کلری که براثر تابش فرابنفش بر سی‌اِف‌سی در جو فوقانی آزاد می‌شود، آمادۀ واکنش با ازون[۱۰] و ازبین بردن آن است. در ۱۹۹۷، غلظت کلر در جو به بیش از سه قسمت در بلیون رسید. پیش‌بینی می‌شد که این مقدار در ۱۹۹۹ به اوج برسد، اما مقدار آن به‌سبب اقدامات بین‌المللی برای کنترل مواد شیمیایی مخرب اوزن به‌سرعت کاهش یافت.