کمون

کُمون (commune)
زندگیِ گروهی افراد یا چند خانواده با یکدیگر، با دارایی‌ها و وظایف مشترک. انواع گوناگون کمون در دوره‌های متفاوت وجود داشته‌اند؛ ازجملۀ آنهاست، گروهی از بورژواها یا شهروندان در قرون وسطا، اجتماعی دینی در امریکا و تقسیمات منطقه‌ای در چین کمونیست. این اصطلاح به اتحادیۀ شهرهای شمال و مرکز ایتالیای قرن‌های ۱۱م و ۱۲م نیز اطلاق می‌شود. این کمون‌ها، پس از آن‌که استقلال خود از حاکمیت پاپ یا امپراتور مقدس روم را اعلام داشتند، در قرن‌های ۱۳ـ۱۴م، تحت سلطۀ حکومت‌های گروه‌سالاری یا خودکامه قرار گرفتند. در فرانسۀ دورۀ فئودالیسم، کمون به گروهی از افراد اطلاق می‌شد که مجوز تأسیس مؤسسه یا شرکتی را از شاه کسب می‌کردند. متعاقباً این اصطلاح به گروهی گفته می‌شد که در بخش یا منطقه‌‌ای، حکومتی محلی تحت تابعیت حکومت مرکزی تشکیل می‌دادند. امروزه در فرانسه، کمون حکومتی محلی است متشکل از شهروندان، شورایی منتخبِ کمون و یک شهردار منصوب از جانب حکومت مرکزی. این اصطلاح از اوایل قرن ۱۷، برای اجتماعات دینی هم به‌کار رفته است، نظیر فرقۀ روزی‌کروشنها، ماگلِتونیها و گروه‌های افراطی‌تری نظیر دیگِرها، و کواکرها (اعضای انجمن دوستان). در آن زمان، گروه‌های بسیاری به امریکا رفتند و کمون تشکیل دادند؛ از آن جمله‌اند کمون‌هایی نظیر جامعۀ فیلادلفیا در دهۀ ۱۶۸۰ و شِیکِرها که تا ۱۸۰۰ دَه کمون در امریکای شمالی تشکیل دادند. در دورۀ انقلاب صنعتی اجتماعاتی اتوپیایی، ملهم از عقاید رابرت اوئن و شارل فوریه، شکل گرفتند. در قرن ۲۰ این اصطلاح برای تقسیمات محلی یا مناطق مسکونی کشورهای کمونیستی به‌کار ‌رفته است. در چین دورۀ مائو تسه‌تونگ کمون از ادغام روستاهای موجود در یک بخش، با متوسط جمعیت ۳۰هزار نفر و ادغام تعاونی‌ها در واحدهای بزرگ‌تری به‌ نام کمون‌ها، تشکیل می‌شدند. در ۱۹۵۸، با آغاز برنامۀ جهش بزرگ، کمون‌های خلقی (گروه‌های کارگری) در چین شکل گرفتند که مسکن و غذای اشتراکی به افراد می‌دادند. کمون‌های خلقی گروه‌های کارگران را سازماندهی می‌کردند و امکاناتی نظیر مهد کودک، مدرسه، و درمانگاه در اختیار آنان می‌گذاشتند. کمون‌ها در کشورهای غربی، در دهۀ ۱۹۶۰، در قالب گروه‌های کوچک اِحیا شدند.

 

---