کمپانی هند شرقی انگلستان

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

کُمپانی هند شرقی انگلستان (British East India Company)

شرکتی تجاری (۱۶۰۰ـ ۱۸۵۸) که به دستور ملکه الیزابت اول[۱] امتیازات ویژه‌ای به آن اعطا شد و انحصار تجارت انگلستان با خاورِ دور را به‌دست‌آورد و در قرن ۱۸ عملاً فرمانروای بخش وسیعی از هند شد. براساس قانون هند، که در ۱۷۸۴ به ابتکار ویلیام پیت[۲]، نخست‌وزیر انگلستان، به تصویب رسید، ادارۀ امور هند به کمپانی هند شرقی و کمیته‌ای واگذار شد که دربرابر پارلمان انگلستان مسئول بود. انحصار تجارت با چین در ۱۸۳۴ لغو شد و پس از شورش هند[۳] (۱۸۵۷ـ۱۸۵۸)، پادشاه انگلستان کنترل کامل دولت هند را به‌دست گرفت. با تصویب قانون هند در ۱۸۵۸، کمپانی هند شرقی منحل شد. کمپانی هند شرقی در ۱۶۱۱ کارخانه‌هایی را در ماسولیپاتام (ماسولیپاتنام)[۴]، در نزدیکی مَدرَس[۵] نوین (چنای[۶] کنونی)؛ در ۱۶۱۲ در سورات[۷]، در ساحل غربی؛ در ۱۶۳۹ در مدرس[۸]، در ساحل شرقی؛ و در ۱۶۴۰ در نزدیکی کلکته[۹] در هوگلی[۱۰] (یکی از دهانه‌های رودخانۀ گنگ[۱۱]) دایر کرد. در ۱۶۵۲، ۲۳ کارخانۀ انگلیسی در هند فعالیت می‌کردند. در ۱۶۶۲ بمبئی تحت حاکمیت پادشاه انگلستان قرار گرفت و دربرابر ۱۰ پوند (لیرۀ استرلینگ) در سال به کمپانی هند شرقی سپرده شد. پیروزی انگلستان در نبرد پلاسی[۱۲] در ۱۷۵۷ به برقراری کنترل کمپانی هند شرقی بر بنگال انجامید.

 


  1. Queen Elizabeth I
  2. William Pitt
  3. Indian Mutiny
  4. Masulipatam
  5. Madras
  6. Chennai
  7. Surat
  8. Madras
  9. Calcutta
  10. Hooghly
  11. Ganges
  12. Battle of Plassey