کمپانی هند شرقی انگلستان

کُمپانی هند شرقی انگلستان (British East India Company)

شرکتی تجاری (۱۶۰۰ـ ۱۸۵۸) که به دستور ملکه الیزابت اول امتیازات ویژه‌ای به آن اعطا شد و انحصار تجارت انگلستان با خاورِ دور را به‌دست‌آورد و در قرن ۱۸ عملاً فرمانروای بخش وسیعی از هند شد. براساس قانون هند، که در ۱۷۸۴ به ابتکار ویلیام پیت، نخست‌وزیر انگلستان، به تصویب رسید، ادارۀ امور هند به کمپانی هند شرقی و کمیته‌ای واگذار شد که دربرابر پارلمان انگلستان مسئول بود. انحصار تجارت با چین در ۱۸۳۴ لغو شد و پس از شورش هند (۱۸۵۷ـ۱۸۵۸)، پادشاه انگلستان کنترل کامل دولت هند را به‌دست گرفت. با تصویب قانون هند در ۱۸۵۸، کمپانی هند شرقی منحل شد. کمپانی هند شرقی در ۱۶۱۱ کارخانه‌هایی را در ماسولیپاتام (ماسولیپاتنام)، در نزدیکی مَدرَس نوین (چنای کنونی)؛ در ۱۶۱۲ در سورات، در ساحل غربی؛ در ۱۶۳۹ در مدرس، در ساحل شرقی؛ و در ۱۶۴۰ در نزدیکی کلکته در هوگلی (یکی از دهانه‌های رودخانۀ گنگ) دایر کرد. در ۱۶۵۲، ۲۳ کارخانۀ انگلیسی در هند فعالیت می‌کردند. در ۱۶۶۲ بمبئی تحت حاکمیت پادشاه انگلستان قرار گرفت و دربرابر ۱۰ پوند (لیرۀ استرلینگ) در سال به کمپانی هند شرقی سپرده شد. پیروزی انگلستان در نبرد پلاسی در ۱۷۵۷ به برقراری کنترل کمپانی هند شرقی بر بنگال انجامید.

 

---