کنسرتو
کُنْسِرتو (concerto)
ساخته‌ای موسیقایی، معمولاً در سه موومان، برای تک‌نوازی ساز (یا سازها) و ارکستر. این فرم در‌خلال قرن ۱۸ از فرم ارکستریِ کنچرتو گروسّو تکامل یافت، که در آن گروهی از سازهای تک‌نواز (کنسرتو[۱]) در تقابل با یک ارکستر کامل (ریپیِنو[۲]) قرار می‌گیرند. کورِلّی[۳] و تورِلّی[۴] از نخستین آهنگ‌سازان کنسرتو بودند، و سپس ویوالدی[۵]، هَندل[۶]، و باخ (کنسرتوهای براندنبورگ[۷]) این کار را دنبال کردند. موتسارت حدود ۴۰ کنسرتو ساخت (۲۷ کنسرتو برای پیانو). بتهوون پنج کنسرتو برای پیانو ساخت، در حالی‌که یک کنسرتو برای ویولن و یک کنسرتو هم برای ویولن، ویولن‌سل و پیانو ساخته است. بلا بارتوک[۸] در ۱۹۴۴ با کنسرتو برای ارکستر[۹] خود مفهوم تازه‌ای از این فرم را ارائه داد، که در آن هیچ تک‌نواز خاصی وجود ندارد، بلکه بیشتر جولانگاه نمایش مهارت کلّ ارکستر در نوازندگی، به‌‌صورت هم‌نوازی و با تک‌نوازی‌های کوتاه فردی، برشمرده می‌شد. این فرم را ویتولد لوتُسلافسکی[۱۰] (۱۹۵۴)، اِلیوت کارتِر[۱۱] (۱۹۲۹)، و راجِر سِشنز[۱۲] (۱۹۷۱) نیز به‌کار بردند.