کنسول (تاریخ روم)
کُنسول (تاریخ روم)(consul)
هریک از دو صاحب‌منصب عالی‌مقام در جمهوری روم باستان. پس از برکناری آخرین پادشاه در ۵۱۰پ‌م، هرساله به‌وسیلۀ کومیتیا سِنتوریاتا[۱] (مجمع مردم روم) انتخاب می‌شدند و سال به نام آنان خوانده می‌شد. آن‌ها با اختیارات مشابه، اقتدار کامل مدنی را در روم و سرفرماندهی نظامی را در میدان نبرد تقسیم می‌کردند. پس از برقراری امپراتوری روم، از اهمیت این منصب به‌شدت کاسته شد. هر کنسول دارای دوازده لیکتور[۲] بود. کنسول‌ها جلسه‌های سنا را تشکیل می‌دادند و ریاست آن را برعهده داشتند و بر اجرای فرامین آن نظارت می‌کردند. آنان همچنین پس از تشکیلکومیتیا سِنتوریاتا و کومیتیا ِتریبوتا[۳] بر آن‌ها ریاست می‌کردند، برگزاری انتخابات برعهدۀ آن‌ها بود، و قوانین را به رأی می‌گذاشتند. تا ۳۶۷ دو کنسول از طبقه پاتریسین[۴] بودند و در آن سال قانون لیکینیا[۵] درهای این منصب را به روی پِلبین[۶]ها گشود. تا ۴۴۳پ‌م، کنسول‌ها مسئول وظایفی بودند که پس از آن به‌عهده سِنسور[۷]ها گذاشته شد و شامل اجرای سرشماری نیز می‌شد. کنسول‌ها تا ۳۶۷ که پرایتوری[۸] به‌وجود آمد، عالی‌ترین مقام قضایی به‌شمار می‌رفتند. طبق قانون اساسی، کنسول‌ها می‌بایست با رضایت دوجانبه اقدام کنند، ولی عملاً استثناهایی هم بر این قاعده وجود داشت. در دوران امپراتوری، منصب کنسولی به‌صورت لقبی افتخاری تا قرن ۶م باقی ماند، ولی در آخرین سال‌های امپراتوری اوگوستوس، دوره‌های آن به شش ماه تقلیل یافت، و بعدها کنسول‌ها تنها دو تا چهار ماه این عنوان را دارا بودند. دو کنسولی که در آغاز سال انتخاب می‌شدند کنسول‌های عادی[۹] نامیده می‌شدند، و جانشینان آنان را کنسول‌های علی‌البدل[۱۰] می‌خواندند، که این لقب را در روزگار جمهوری به کسانی می‌دادند که با مرگ کنسول‌ها جانشین آنان می‌شدند.