کوارتز

کُوارْتْز (quartz)

کُوارْتْز

شکل بلورین سیلیس(SiO_۲). یکی از فراوان‌ترین کانیهای پوستۀ زمین است که دوازده درصد ازحجم پوستۀ زمین را تشکیل می‌دهد. کوارتز در بسیاری از انواع متفاوت سنگ‌ها، ازجمله ماسه‌سنگ و گرانیت، یافت می‌شود. سختی آن در مقیاس موس برابر هفت است و دربرابر تجزیۀ شیمیایی و تخریب مکانیکی مقاومت می‌کند. کوارتزها، بسته به اندازه و خلوص بلورهایشان، متفاوت‌اند. بلورهای کوارتز خالص درشت، بی‌رنگ، و شفاف‌اند، سطح شکافت ندارند، و به‌‌صورت نایکنواخت می‌شکنند. این شکل را معمولاً بلور سنگی می‌نامند. انواع ناخالص و رنگی کوارتز را غالباً به‌عنوان گوهرسنگ به‌کار می‌برند و عبارت‌اند از عقیق، یاقوت زرد، و دُرّ کوهی بنفش. کوارتز همچنین نام عمومی انواع نهان‌بلورین و غیربلورینهای سیلیس، مانند کالسدونی، چِرت (سنگ چخماق)، و اوپال است و برای ساخت زینت‌آلات و در صنعت به‌کار می‌رود. در صنعت، به‌سبب واکنش خاصی که دربرابر الکتریسیته نشان می‌دهد (←‌ اثر پیزوالکتریک)، ارزشمند است و در ساخت ادوات الکترونیکی به‌کار می‌رود. کوارتز را به‌صورت مصنوعی نیز می‌سازند. امروزه بلورهایی را که میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا به‌شکل طبیعی تشکیل شوند، در ظرف‌های تحت فشار رشد می‌دهند. کیفیت بلورهای مصنوعی در حدی است که آن‌ها را در ساخت دستگاه‌های علمی و اُپتیکی، و نیز در الکترونیک، به‌کار می‌برند. نمونۀ آن استفاده از کوارتز مصنوعی در ساخت ساعت‌های کوارتز است.

 

---