کودتا

کودِتا (coup d'etat)

(در فرانسه به‌معنی ضربۀ حکومتی) مصادرۀ قهری دولتِ کشوری، توسط عناصری از داخل کشور، که معمولاً از راه‌های خشونت‌آمیز یا غیرقانونی صورت می‌گیرد. تفاوت آن با انقلاب که خیزش همگانی مردم به‌شمار می‌رود در این است که نوعاً گروه کوچکی (مثلاً از فرماندهان ارتش یا سیاستمداران مخالف) بدان دست می‌زنند. از نخستین نمونه‌های آن کودتای ۱۷۹۹ ناپلئون درخور ذکر است که دیرکتوار یا هیئت مدیرۀ انقلابی را برانداخت و ناپلئون را کنسول اول فرانسه خواند؛ یا کودتای ۱۸۵۱ لوئی ناپلئون، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، که مجلس ملی این کشور را برچید و یک سال بعد لوئی را به مقام امپراتوری رساند. برخی از نمونه‌های جدیدتر آن عبارت‌اند از کودتای ۱۳۳۲ش در ایران و کودتای نظامیان دست راستی شیلی که در ۱۹۷۳ دولت سوسیالیست این کشور را سرنگون کرد؛ کودتاهای نیجریه (۱۹۸۳)، میانمار (۱۹۸۸) و گامبیا (۱۹۹۴)؛ کودتای کمونیست‌های متعصب اتحاد شوروی که به برکناری میخائیل گورباچف برای چند روز (۱۹ـ۲۲ اوت ۱۹۹۱) از قدرت منجر شد.

 

---