کودتای سرخ

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
احسان‌الله خان
احسان‌الله خان

کودتای سرخ

 

اقدام سیاسی- نظامی گروهی از چپ­‌گرایان جنبش جنگل برضد رهبری میرزا_کوچک_جنگلی (مرداد ۱۲۹۹ش). پس از اعلام «جمهوری موقت گیلان» توسط میرزا کوچک، شورای انقلاب، متشکل از او و فرمانده­ی قوای شوروی در ایران و چند تن از چپ­‌گرایان حزب عدالت باکو تشکیل شد. شورا به سرعت دست به اصلاحات وسیعی در گیلان زد و به پیروزی­‌های نظامی بزرگی در منطقه دست یافت. اعضای حزب عدالت که به تدریج از باکو به گیلان آمدند به اقدامات تندروانه و تبلیغات افراطی پرداختند. میرزا به نشانه­‌ی اعتراض، رشت را در تیر ۱۲۹۹ ترک کرد و به فومن رفت. چپ­‌گرایان، که در راس آنها احسان­‌الله خان دوستدار و سید جواد پیشه­‌وری قرار داشتند، از غیبت او استفاده کرده، او را به خیانت متهم و برضدش دست به کودتا زدند. سپس به دستگیری طرفداران میرزا و مواضع نظامی و مصادره­‌ی اسلحه‌ی جنگلی­‌ها پرداختند (مرداد ۱۲۹۹). پس از کودتا احسان­‌الله خان به مقام سرکمیسری (بالاترین مقام هیات دولت انقلابی) و خالوقربان به کمیسری جنگ رسید. این کودتا با طراحی و حمایت فرمانده­‌ی جدید ارتش سرخ در گیلان صورت گرفته، اما این اقدامات موجب روی­‌گردانی مردم از جنبش جنگل شد. در همان زمان، قوای دولتی تهاجم سختی را برای تصرف رشت از چنگ کودتاچیان ترتیب داد که با کمک نیروهای شوروی در رشت عقیم ماند. میرزا کوچک در نامه­‌هایی به رهبران شوروی، حمایت آن کشور از کودتاگران را محکوم کرد و خواستار توقف حمایت ارتش سرخ از آنان شد. دولت شوروی که درصدد حل و فصل اختلافات خود با انگلستان بود به تدریج حمایتش را از دولت کودتای احسان‌­الله خان قطع کرد. از این رو در بهمن ۱۲۹۹ احسان­‌الله خان طی نامه‌­ای به میرزا خواستار اتحاد طرفین شد و به دنبال آن و با ورود حیدرخان عمواوغلی به گیلان، اتحاد جدیدی میان رهبران جنبش جنگل شکل گرفت و کودتای سرخ پایان یافت.

 

منابع