کوهدشت، شهرستان
| کوهدشت، شهرستان | |
|---|---|
| استان | لرستان |
| بخش | مرکزی، طَرْحان، کونانی، رومِشْکان، و درب گنبد |
| جمعیت | ۲۱۱,۸۸۶ نفر(۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | جنوب شهرستان شیروان و چرداول (استان ایلام) و شهرستان دلفان، غرب شهرستان خرم‌آباد، و شمال غربی و شمال شهرستان پل‌دختر، و شمال شرقی و شرق شهرستان درّه‌شهر (استان ایلام) |
| نوع اقلیم | معتدلِ مایل به گرم |
| تولیدات و صنایع مهم | لبنیات و فرآورده‌های دامی |
| شهر ها و آبادی های مهم | درب گنبد، گَراب، کونانی، چِقابَل، خوشتاب‌وند (دُم‌سرخ) اُشْتُرۀ گل‌گل، سوری، و نامجو |
کوهْدشت، شهرستان
واقع در غرب استان لرستان، مشتمل بر بخش مرکزی و بخش‌های طَرْحان، کونانی، رومِشْکان، و درب گنبد، با مرکزیت اداری شهر کوهدشت. از شمال به شهرستان شیروان و چرداول (استان ایلام) و شهرستان دلفان، از شرق به شهرستان خرم‌آباد، و از جنوب شرقی و جنوب به شهرستان پل‌دختر، و از جنوب غربی و غرب به شهرستان درّه‌شهر (استان ایلام) محدود است. این شهرستان از کوه‌های نسبتاً مرتفع متعدد و دشت‌هایی چند تشکیل شده است که دشت مرکزی کوهدشت را در میان گرفته‌اند. کوه هنجیس (۲,۶۴۲ متر) بلندترین کوه آن است و مهم‌ترین کوه‌های آن عبارت‌اند از ورازرد و خِرسْدَر یا مَلِه که در کوهستان زاگرس قرار دارند. رودخانه‌های چشمه سفید، گدار پهن، مادیان رود، و سِیْمَرِه این شهرستان را مشروب می‌کنند. اقلیم آن معتدلِ مایل به گرم، از نظر بارندگی جزو نواحی نیمه‌خشک، و جمعیت آن ۲۱۱,۸۸۶ نفر است (۱۳۸۵ش). مهم‌ترین آبادی‌های آن عبارت‌اند از درب گنبد، گَراب، کونانی، چِقابَل، خوشتاب‌وند (دُم‌سرخ) اُشْتُرۀ گل‌گل، سوری، و نامجو. راه خرم‌آباد به اسلام‌آباد غرب و ایلام و نیز راه پل‌دختر به اسلام‌آباد غرب و کرمانشاه، همراه با دیگر راه‌های فرعی و روستایی شبکۀ راه‌های زمینی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. دارابودن استعداد کشاورزی و دامداری، این شهرستان را در موقعیت خوبی قرار داده و لبنیات و فرآورده‌های دامی آن معروف است. نام طرحان یا ترهان که از بخش‌های شهرستان کوهدشت است، در نوشته‌های جهانگردان و جغرافی‌نویسان قدیم مانند ابودلف ینبوعی (قرن ۴ق) و یاقوت حموی (قرن ۶ـ۷ق) آمده و از قدمت آن حکایت کرده‌اند. در تپۀ چقابل، واقع در ۲۹کیلومتری جنوب غربی شهر کوهدشت، آثاری از روزگار قبل از اسلام به‌دست آمده است. در بخش مرکزی کوهدشت، غارهایی وجود دارد که به غارهای بتخانه و غار میرملاس معروف‌اند. غار بتخانه آثاری از عصر حجر دارد و در غار میرملاس نیز نقش‌هایی دیده می‌شود که جزو کهن‌ترین آثار هنری ایران است. علاوه‌بر آن‌ها گنبد ابوالوفا، واقع در ۱۹کیلومتری غرب جنوبی کوهدشت، نیز از آثار تاریخی بعد از اسلام این شهرستان است.