گرامافون
گرامافون (gramaphone)
نوعی دستگاه پخش موسیقی که بر مبنای فونوگراف، اختراع توماس ادیسون امریکایی، ساخته شد. گرامافون نخستین‌بار در دورۀ مظفرالدین‌شاه قاجار به ایران وارد شد. نخستین کلام فارسی که در گرامافون ضبط و شنیده شد، کلام و صدای مظفرالدین‌شاه در تأییدِ قانونِ مشروطه بود. نخستین گرامافون‌های واردشده به ایران، گرامافون‌های بوق‌دار، با بوقی بسیار بزرگ و اغلب زرنگار و جعبه‌ای مستطیل‌شکل و بلند بودند. صفحۀ این گرامافون‌ها استوانه‌ای‌شکل بود و همین خصیصه آن‌ها را از گرامافون‌های بعدی، که صفحه‌هایشان بشقابی‌شکل بود، متمایز می‌کرد. نخستین گرامافونِ صفحه‌استوانه‌ای که به معرضِ دیدِ عموم گذاشته شد، گرامافونی بود که برای جلب‌کردن اذهانِ عمومی در قهوه‌خانه‌ای در شرق میدان شمس‌العمارۀ تهران به صدا درآمد. شرکتِ انگلیسیِ «ماسترز وُیس» نخستین شرکتِ فرنگی بود که پس از مشاهدۀ علاقۀ عمومی به گرامافون در صدد صدور انبوهِ گرامافون‌های ساختۀ خود در نوعِ بوقی کیفی به ایران برآمد. از نخستین تصنیف‌های فارسی ضبط‌شده به وسیلۀ گرامافون تصنیفِ «در ملکِ ایران» و «عروسِ گل از بادِ صبا» درخور ذکر است. با گسترشِ ورودِ گرامافون به ایران، رفته‌رفته شغلِ تعمیرِ گرامافون، گرامافون‌سازی، نیز پدید آمد. نخست، ساعت‌سازها و سپس تعمیرکارانِ چرخِ خیاطی به تعمیرِ گرامافون، که دانشِ فنیِ چندانی نیاز نداشت، پرداختند.