گردیز
گَردیز
شهری در افغانستان با جمعيت ۱۱۱,۷۴۷ نفر (۲۰۰۷). در ۶۶۵کیلومتری غزنه واقع شده و مرکز ولایت جنوبی (پَکتیا) است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۲,۲۸۹ متر است. باغ‌های میوه از هر سو گردیز را دربرگرفته، جز در سمت جنوب به غرب، کوه‌های بلند آن‌جا احاطه کرده‌اند. در این شهر تپه‌ای مصنوعی وجود دارد که بالای آن قلعۀ بالا‌حصار، متعلق به قرن ۱۹، بنا شده است. تاریخ احداث گردیز به درستی دانسته نیست. به روایت تاریخ سیستان، بنیادگذار آن حمزة بن عبدالله سرکردۀ خوارج است (۱۸۹ق). حدودالعالم نیز مؤید حکومت امیران خوارج در گردیز است. گردیزی در زین‌الاخبار از حملۀ یعقوب لیث صفاری به ابومنصور افلح، امیر گردیز، خبر می‌دهد (۲۵۶ق). بیلگتگین، از اسلاف غزنویان، در ۳۶۴ق آن‌جا را محاصره کرد و سرانجام غزنویان بر آن‌جا مسلط شدند و از آن پس اهمیت تاریخی گردیز کاهش یافت. این شهر در حملۀ مغول میدان نبرد مهاجمان با سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه شد. بابُر، امپراتور هند، نیز در گردیز با عبدالرحمان افغان جنگید. در ۱۹۴۷ در چشمه‌ای مقدس واقع در ۵۳کیلومتری گردیز گنجینه‌ای با ارزشِ تاریخی بسیار، از سکه‌های هند‌و‌باکتریایی و هندوسکایی یافت شده که بیانگر اهمیت این ناحیه در قرن ۲پ‌م بوده است.