گل دوزی
گُل‌دوزی
هنر نقش‌بندی با نخ و سوزن بر انواع گوناگون پارچه‌ها. در وداها و تورات از این هنر سخن رفته و در چین، ایران، مصر، یونان و روم باستان، هریک به‌نوعی، رواج داشته است. در همۀ این کشورها علاوه‌بر نخ‌های پنبه‌ای و پشمی و ابریشمی، از نخ‌های زر و سیم نیز برای گل‌دوزی به‌منظور تزیین پوشاک بزرگان و دولتمندان استفاده می‌شده است. گل‌دوزی روش‌های متعددی دارد؛ سوزن‌دوزی، ساقه‌دوزی، خامه‌دوزی، چشمه‌دوزی، قلاب‌دوزی و گلابتون‌دوزی از این جمله‌اند. هنر گل‌دوزی در حدود قرن ۴م از روم شرقی به اروپا رفت و شکل اروپایی خود را یافت، و بین قرون ۱۲ و ۱۴م به اوج اعتلا رسید و دیرها و صومعه‌ها از مراکز اصلی تهیۀ قطعات گل‌دوزی شدند. در عصر الیزابت اول در بین خانواده‌های انگلیسی هم رواج یافت. در آثار تخت جمشید و کاشی‌های شوش در لباس‌های درباریان نقوش برجسته‌ای دیده می‌شود، که به‌احتمال فراوان به‌وسیلۀ گل‌دوزی تزیین شده‌اند. قدیم‌ترین نمونۀ گل‌دوزیِ محفوظ‌ماندۀ ایرانی، به دورۀ سلجوقیان تعلق دارد که تأثیر هنر چین در آن به‌چشم می‌خورد. در عهد صفوی هنر گل‌دوزی ایرانی به اوج ظرافت و زیبایی رسید. سبک گل‌دوزی ایرانی همراه با زری‌بافی به ایتالیا رخنه کرد و چند نمونۀ عالی از این هنرها در آن سرزمین تهیه شد که بعدها به‌صورت ردای تاج‌گذاری در امپراتوری پروس مورد استفاده قرار گرفت. مارکو‌پولو از گل‌دوزی‌های نفیس زنان کرمانی با گلابتون یاد می‌کند. امروزه اصفهان بزرگ‌ترین مرکز گل‌دوزی و قلاب‌دوزی ایران است.