گناباد، شهر
| گناباد، شهر | |
|---|---|
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | گناباد |
| جمعیت | ۳۶,۹۹۶ نفر(۱۳۸۵ش) |
| موقعیت | ۶۸۹کیلومتری شرق جنوبی تهران و ۲۳۲کیلومتری جنوب غربی مشهد، سر راه تربت حیدریه به فردوس |
| نوع اقلیم | معتدل و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱,۱۰۰ متر |
| برخی بناها | مسجد جامع،قلعه‌دختر، قبر پیران ویسه، قلعۀ رستم، قلعه و خرابه‌های شهر پشن |
گُناباد، شهر
(نام سابق: جویمند) واقع در استان خراسان رضوی، و مرکز اداری شهرستان گناباد. با ارتفاع ۱,۱۰۰ متر، در دشتی در ۶۸۹کیلومتری شرق جنوبی تهران و ۲۳۲کیلومتری جنوب غربی مشهد، سر راه تربت حیدریه به فردوس، قرار دارد. اقلیم این شهر معتدل و خشک و جمعیت آن ۳۶,۹۹۶ نفر است (۱۳۸۵). گناباد شهری است بسیار قدیمی و جُنابد معرب آن است. بنای گناباد را به هخامنشیان نسبت داده‌اند و قلعۀ فرود یا قلعه‌دختر، قلعه پشن، و جّرپیران ویسه متعلق به همین دوره است. مقدسی، جغرافی‌دان عصر سامانیان، آن را جُنابَد، ابن حوقل ( ـ ح ۳۵۰ق) آن را ینابد، یاقوت حموی (قرن ۷ق) آن را گُنابد، و حمدالله مستوفی آن را جنابذش می‌خوانند. در آغاز عصر صفویه، مدتی میدان تاخت‌وتاز ازبک‌ها بود و در اویل قرن ۱۳ق (روزگار قاجاریان)، به تصرف ایل شیبانی درآمد؛ ولی ناچار به عقب‌نشینی شدند و دولت ایران بر آن نواحی استیلا یافت. غالب آثار تاریخی گناباد با اساطیر ایرانی ارتباط و پیوستگی دارد. قبر پیران ویسه، قلعۀ رستم، قلعه و خرابه‌های شهر پشن از این گونه آثار است و قلعه‌دختر و مسجد جامع از آثار قدیمی آن به‌شمار می‌روند. شهر گناباد از پدیدۀ زمین‌لرزه آسیب فراوان دیده است. زمین‌لرزه مهیب دورۀ صفویه و نیز زمین‌لرزۀ شدید ۱۳۴۷ش، آن را ویران کرد و سپس بازسازی شد.