گونه های در معرض خطر
گونه‌های در معرض خطر (endangered species)
گونه‌های گیاهی یا جانوری با تعدادی چندان اندک که درمعرض خطر انقراض قرار دارند. اتحادیۀ حفاظت جهانی[۱] طبیعت گونه‌های در معرض خطر را که رسماً مشخص می‌شوند در فهرست خود ثبت می‌کند. گونه‌های درمعرض خطر پدیدۀ جدیدی نیستد و انقراض جزء لاینفک تکامل به‌شمار می‌آید. جای سپردن یک گونه به گونۀ دیگر معمولاً متضمن نابودی گونۀ ضعیف‌تر است و استمرار و تنوع همۀ صورت‌های حیات را تضمین می‌کند. اما گمان می‌رود که انقراض‌های ناشی از دخالت آدمی بسیار ویرانگرند و به بن‌بست‌هایی تکاملی منجر می‌شوند، نه آن‌که جانشینی یک گونۀ مناسب‌تر را میسر کنند. اکثریت عظیمی از انقراض‌های اخیر به‌نحو مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از عامل انسانی بوده‌اند. این انقراض‌ها غالباً براثر نابودی، دستکاری یا آلودگی زیستگاه موجودات زنده روی داده‌اند، اما شکار تفریحی و تجاری نیز از عوامل مؤثر به‌شمار می‌آید. بنابر گزارش خدمات حیات وحش و شیلات امریکا[۲] به کنگره در ۱۹۹۵، اگرچه هفت گونه از ۸۹۳ گونه‌ای که در قالب قانونِ گونه‌های درمعرض خطر امریکا (۱۹۶۸ـ۱۹۹۳) در فهرست گونه‌های درمعرض خطر قرار گرفته بودند تاکنون منقرض شده‌اند، جمعیت ۴۰ درصد از آن‌ها دیگر روبه کاهش نیست. در فوریۀ ۱۹۹۶، یک گروه غیردولتی حفاظت از طبیعت، با نام حفظ محیط زیست[۳]، گزارش داد که حدود ۲۰هزار گونۀ گیاهی و جانوری بومی ایالات متحد کمیاب شده یا بقایشان به مخاطره افتاده است. بنابر لیست قرمز جانوران در معرض خطر انقراض[۴] که اتحادیۀ جهانی حفاظت طبیعت در ۱۹۹۶ منتشر کرد، ۲۵ درصد کلّ گونه‌های پستاندار، ازجمله ۴۶ درصد گونه نخستیان، ۳۶ درصد گونۀ حشره‌خواران، و ۳۳ درصد گونۀ گرازها و بزهای کوهی، و ده درصد کلّ گونه‌های پرندگان درمعرض خطر انقراض قرار دارند. نمونه‌ای از گونه‌های درمعرض خطر کرگدن تک‌شاخ جاوه‌ای است. از این حیوان فقط حدود ۵۰ رأس باقی‌مانده است و اگر گام‌هایی برای تأمین بقای این گونه برداشته نشود، احتمالاً نسل آن تا دو سه دهۀ دیگر منقرض خواهد شد.