یحیی معاذ رازی ( ـ نیشابور ۲۵۸ق)
یَحیی مُعاذ رازی ( ـ نیشابور ۲۵۸ق)
صوفی و عارف و واعظ ایرانی. گویا گرایش به تصوف، در خاندان او فراگیر بوده است؛ چه اسماعیل و ابراهیم، دو برادر بزرگ‌تر و کوچک‌تر او نیز، در‌شمار صوفیان بوده‌اند. او را در زمان خود بی‌نظیر دانسته‌اند، به‌ویژه در وعظ قدرتی عجیب داشت. به‌گونه‌ای که یکی از صوفیان او را بر واعظان ۱۲۰ شهری که دیده بود ترجیح می‌داد. در خراسان به‌دنیا آمد، مدتی در بلخ به‌سر برد و در همین شهر، رأی خود پیرامون تفضیل غنی بر فقر را آشکار ساخت. این رأی بعدها مخالفت‌های مکتوبی نیز، در مقابل خود پدید آورد. آن‌گاه باز به نیشابور بازگشت. به آداب شریعت سخت پای‌بند بود و صوفیانی را که با ادعای وصل، خود را مستغنی از نماز می‌دیدند، و‌اصل به جهنم می‌خواند. جز او از دو یحیی بن معاذ دیگر، یکی نیشابوری و دیگر تستری، نیز آگاهی داریم که در پاره‌ای منابع، به اشتباه برخی اوصاف این سه با هم خلط شده است.