یعقوب لیث صفاری ( ـ۲۶۵ق)
یَعقوب لِیْث صفّاری ( ـ۲۶۵ق)
ابویوسف یعقوب بن لیث، مشهور به مَلِکُ‌الدّنیا و صاحِبْقِران، مؤسس و اولین امیر سلسلۀ صفّاری (حک: ۲۴۷ـ۲۶۵ق). یعقوب در آغاز جوانی، مانند پدرش، رویگری (صفاری) می‌کرد، ولی به عیّاران پیوست و در ۲۳۲ق به خدمت صالح بن نصر کنانی درآمد و همراه مُطَّوِعه در جنگ برضد خوارج شرکت کرد و با فراهم‌شدن زمینه و خلع ید از حکمران سیستان، آن ایالت را در ۲۴۷ق تحت فرمان گرفت. سپس بُست را تصرف کرد و با رتبیل، پادشاه کابل، جنگید. مدتی بعد، نیز هرات و پوشنگ را از امیران طاهری گرفت و با تصرف کرمان و فارس و سپس کابل و بلخ که در دست بودائیان بود در ۲۵۷ق بر وسعت قلمرو خود افزود. در کابل، بسیاری از بتکده‌ها را ویران کرد. پس از آن، با تصرف نیشابور در ۲۵۹ق به عمر طاهریان پایان داد. یعقوب همچنین به قلمرو داعی کبیر، در گرگان و طبرستان، حمله کرد. حمایت ضمنی معتمد، خلیفه عباسی، از طاهریان، به تیرگی روابط آن‌دو انجامید. از این‌رو، یعقوب با سپاه فراوان در ۲۶۲ق روانۀ عراق شد، اما در دیراَلْعاقول به‌سختی از موفق، برادر معتمد، شکست خورد و به خوزستان عقب نشست. او در تدارک تلافی این شکست بود، امّا در جندی‌شاپور به بیماری قولنج درگذشت.