یکی بود و یکی نبود
یکی بود و یکی نبود
نخستین مجموعۀ داستان کوتاه به‌شیوۀ داستانِ اروپایی، نوشتۀ سید محمدعلی جمال‌زاده، در ۱۳۰۰ش. این دفتر شامل دیباچه و شش داستان کوتاه است که طی سال‌های ۱۲۹۳ـ ۱۳۰۰ش نوشته شده‌اند. نویسنده، صناعت داستان‌نویسی اروپایی را با سنن داستان‌سرایی شرقی درآمیخته و به‌شیوه‌ای طنزآمیز و با نثری آکنده از واژگان و اصطلاحات عامیانه، تیپ‌های مختلف اجتماعی را تصویر کرده است. او در دیباچه، که به‌منزلۀ «بیانیۀ نثر جدید فارسی» مشهور شده است، پس از اشاره به عقب‌ماندگی ادبی ایران، از نویسندگان می‌خواهد که به «دموکراسی ادبی» بیندیشند و به‌جای نوشتن به زبانی مغلق و ادیبانه، زبان محاوره‌ای مردم کوچه و بازار را به‌کار برند و در راهِ پدید‌آوردن انواع تازۀ ادبی، مثل رمان و نمایش‌نامه، بکوشند.