گنبکی، شهرستان

گنبکی، شهرستان
استان	کرمان
بخش	بخش‌‌های مرکزی و ناصریه
جمعیت	28,227نفر (1395ش)
موقعیت	مناطق شرقی استان کرمان
نوع اقلیم	در نواحی مرکزی تا شرق: آب و هوای گرم و خشک؛ در نواحی کوهستانی غربی: دارای آب و هوای معتدلِ مایل به گرم و نیمه‌خشک
تولیدات و صنایع مهم	انواع مرکبات، خرما و غلات
نام لاتین	Gonbaki
شهر ها و آبادی های مهم	شهر گنبکی

گنبکی، شهرستان (County) Gonbaki

نمای مظهر و بخشی از راهروی یکی از قنات‌های کهن گنبکی

واقع در مناطق شرقی استان کرمان، به مرکزیت اداری شهر گنبکی. در اولین تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه (1316ش) یکی از دهستان‌های شش‌گانۀ بخش فهرج شهرستان بم، در استان هشتم بود. در سال 1386ش با تشکیل شهرستان ریگان، یکی از بخش‌های تشکیل‌دهندۀ این شهرستان بود. در اواخر سال 1391ش، روستای محمدآباد گنبکی، مرکز بخش گنبکی، پس از ادغام با روستاهای بهترآباد، جنت‌آباد، حسن‌آباد گنبکی، گلزار، دولت‌آباد، عباس‌آباد و علی‌آباد از توابع همین بخش به شهر تبدیل و به عنوان شهر گنبکی شناخته شد. در اوائل سال 1402ش با تغییر نام بخش گنبکی به مرکزی و انتزاع آن از شهرستان ریگان، شهرستان گنبکی ایجاد گردید.

شهرستان گنبکی متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های گنبکی و زیارت، به مرکزیت شهر گنبکی)، و بخش ناصریه (مشتمل بر دهستان‌های ناصریه و کهور خشک، به مرکزیت روستای ناصریه). از آنجا که شهرستان گنبکی در سال‌های پس از سرشماری سراسری سال 1395ش ایجاد شده است، اطلاع دقیقی از جمعیت آن نیست؛ اما براساس جمعیت بخش گنبکی در سرشماری مذکور جمعیت این شهرستان 28,227نفر برآورد می‌شود. از این مقدار حدود 75درصد روستانشین و باقی ساکن شهر گنبکی بوده‌اند. شهرستان گنبکی در نواحی شرقی با شهرستان ریگان، در جنوب با شهرستان جازموریان، در غرب جنوبی با شهرستان عنبرآباد، در غرب شمالی با شهرستان بم، در شمال غربی با شهرستان نرماشیر، و در شمال با شهرستان فهرج محدود شده است.

شهرستان گنبکی از لحاظ عارضه‌نگاری شامل یک جلگۀ وسیعِ پیوسته به دشت ریگان در نواحی مرکزی و شرقی، و کوهستانی در غرب جنوبی و جنوب غربی آن است. این نواحی کوهستانی ادامۀ ارتفاعات جبال بارز و چین‌خوردگی‌های ایران مرکزی است که حداکثر ارتفاع آن در شهرستان گنبکی به 2,500متر می‌رسد. در این نواحی چندین رودخانۀ فصلی از کوهستان‌ها سرچشمه گرفته و اراضی کشاورزی شماری از روستاهای شهرستان را آبیاری می‌کند. همچنین در دل این کوهستان‌ها چند آبشار مرتفع از چشم‌اندازها و گردشگاه‌های گنبکی است. گیاهان دارویی و درختان ثمردهِ بادام کوهی و انجیر از پوشش گیاهی این منطقۀ کوهستانی‌اند. علاوه بر رودهای فصلی، شماری قنات کهن، چشمه و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق آب کشاورزی شهرستان را تأمین می‌کند. شهرستان در نواحی مرکزی تا شرق دارای آب و هوای گرم و خشک و در نواحی کوهستانی غربی دارای آب و هوای معتدلِ مایل به گرم و نیمه‌خشک است. اهالی گنبکی ترکیبی از اقوام فارس و بلوچ و اکثریت شیعۀ دوازده‌امامی و اقلیت اهل تسنن هستند و شغل بیشتر آنها دامداری و کشاورزی است. مهم‌ترین تولیدات کشاورزی و باغی شهرستان انواع مرکبات با کیفیت ممتاز، خرما و غلات است.

---