شمارشگر گایگر
شمارشگر گایگر (Geiger counter)
چندین وسیله برای آشکارسازی تابش هسته‌ای[۱] یا اندازه‌گیری شدت[۲] آن، از راه شمارش تعداد ذرات یونندۀ تولیدشده (← پرتوزایی[۳]). هنگامی‌که تابش هسته‌ای در گاز مناسبی در شمارشگر، مثل گاز آرگون[۴]، یونش ایجاد می‌کند، جریان الکتریکی لحظه‌ای گذرنده بین الکترود[۵]های آنُد[۶] و کاتد[۷] آشکارسازی می‌شود. اتصال این الکترودها به دستگاه الکترونیکی جنبی منجر به اندازه‌گیری تعداد ذرات گذرنده می‌شود. افزایش فراوانی ذرات اندازه‌گیری‌شده شدت تابش را نشان می‌دهد. این وسیله را به افتخار فیزیک‌دان آلمانی، هانس گایگر[۸]، نام‌گذاری کرده‌اند. یکای متداول برای اندازه‌گیری واپاشی پرتوزا بکرل[۹] (Bq) است. تعداد ذرات گسیل‌شده از چشمۀ پرتوزا[۱۰] در هر ثانیه را فعالیت[۱۱] یا فروپاشی می‌نامند. یک فروپاشی در ثانیه برابر یک بکرل است. به همۀ شمارشگرهای گایگر ـ مولر[۱۲]، گایگر ـ کلمپرِر[۱۳]، و رادرفورد ـ گایگر[۱۴] غالباًَ شمارشگرهای گایگر می‌گویند. شمارشگر گایگر ـ مولر تابش یوننده، یعنی ذرات آلفا[۱۵]، ذرات بتا[۱۶]، و پرتوهای گاما[۱۷]ی گسیل‌شده از مواد پرتوزا را آشکارسازی و اندازه‌گیری می‌کند. ورود هر نوع تابشی به درون شمارشگر منجربه تولید یون[۱۸] می‌شود. یون‌ها در آند و کاتد جذب می‌شوند و بدین‌سان، جریانی الکتریکی و قابل‌اندازه‌گیری پدید می‌آید.