ماده (علم)
مادّه (علم)(matter)
در علم، اصطلاحی عام برای اطلاق بر هر آنچه فضا را اشغال میکند و دارای صفات گرانی (ثقل)[۱] و لَختی[۲] است. در فیزیک کلاسیک، مادّه و نیرو[۳] (انرژی) دو مفهوم جداگانهای انگاشته میشدند که در شالودۀ همۀ پدیدههای فیزیکی بودند. اما فیزیکدانهای عصر جدید نشان دادهاند که تبدیل مادّه به نیرو و نیرو به مادّه امکانپذیر است و به این ترتیب بر تمایز دیرینۀ میان این دو مفهوم خط بطلان کشیدهاند. با این همه، دانشمندان در هنگام بررسی تعداد زیادی از پدیدهها ـ از قبیل حرکت[۴]، رفتار مایعات و گازها، و حرارت ـ همچنان درمییابند که بررسی مادّه و نیرو بهعنوان ذرات جداگانه کاری سادهتر و راهگشاتر است. ذرّات بنیادی[۵] معیّنی باهم ترکیب میشوند و اتمها را بهوجود میآورند؛ اتمها، نیز، به هم میآمیزند و مولکولها را تشکیل میدهند؛ خواص یکایک مولکولها و توزیع و آرایش آنها کیفیتهای گوناگونی از قبیل جِرم[۶]، سختی[۷]، چسبندگی[۸]، سَیَلان[۹]، رنگ، طعم، مقاومت ویژۀ برقی[۱۰]، رسانندگی گرمایی[۱۱]، و کیفیتهای دیگری به مادّه در همۀ شکلهایش میبخشند. در فلسفه، مادّه بهطور کلی بهمنزلۀ مادّۀ خام جهان فیزیکی انگاشته شده است، اگرچه برخی از فیلسوفان مکتب ایدئالیسم[۱۲]، از قبیل جورج بارکلی[۱۳]، فیلسوف ایرلندی، انکار میکنند که مادّه مستقل از ذهن وجود دارد. بیشتر فیلسوفان جدید تعریف علمی مادّه را میپذیرند.