هرم (معماری)
هِرَم (معماری)(pyramid)
بنایی با چهار وجه مثلثی. سازۀ هرم به معنای واقعی فقط در مصر یافت می‌شود، هرچند سازه‌های مشابه در کشورهای دیگر را نیز هرم می‌نامند. قاعدۀ اهرام مصر مربع است و وجوه مثلثی آن‌ها، که رو به جهات اربعه دارند، با شیبی حدود ۵۰ درجه به طرف بالا می‌روند و در رأس هرم به‌هم می‌رسند. پیش‌نمونۀ این اهرام مصطبه‌های دوران پادشاهی باستان (۲۶۸۰ـ۲۵۶۵پ‌م) است. این مصطبه‌ها پلان مستطیلی شکل دارند و فقط دو وجه آن‌ها شیب‌دار است. پس از این مصطبه‌ها، در حدود ۲۶۲۰پ‌م، هرم پلکانی در سقاره ساخته شد و اندکی بعد به هرم واقعی با سطوح مسطح بدل شد. این سازۀ یادمان در دوران حکومت سلسلۀ چهارم فراعنه بنا شد و طی دوران حکومت سلسلۀ ششم فراعنه، به مطلوب‌ترین شکل مقبرۀ فراعنه بدل شد. هر فرعونی هرمی خاص خود می‌ساخت تا پس از مرگ جسد مومیایی‌شده‌اش را در آن قرار دهند که تا ابد باقی بماند و از دید انسان‌ها دور باشد و به آن بی‌حرمتی نشود. به‌سبب فقدان ماشین‌آلات پیشرفته، بنای هر هرم سال‌ها طول می‌کشید و به مصالح و کارگر بسیاری نیاز داشت. ورود به هرم از راه گشودگی واقع در دیوار شمالی صورت می‌گیرد: با عبور از دهلیزی کوچک که به تالار تدفین منتهی می‌شود و در اعماق زمین است. اگرچه هرم را معمولاً با قطعه‌سنگ‌های نتراشیده می‌ساختند که در رج‌های افقی چیده می‌شدند، بسیاری از آن‌ها را نیز با خشت خام و نمای سنگ ساخته بودند. سه هرم واقع در جیزه (اهرام ثلاثه) در نزدیکی قاهره، که هر سه به دوران سلسلۀ چهارم فراعنه تعلق دارند، بزرگ‌ترین و بهترین هرم‌ها در نوع خود به‌شمار می‌روند. این اهرام، به‌ویژه هرم بزرگ خوفو یا خئوپس (آغاز بنا در حدود ۲۶۸۰پ‌م) یکی از عجایب هفتگانۀ جهان و بزرگ‌ترین هرمی است که تاکنون ساخته شده است. در این بنا، تودۀ عظیمی از قطعات سنگ آهک زمینی را به وسعت ۳.۵هکتار پوشانده است. طول اولیۀ هر ضلع آن ۲۳۰ متر و ارتفاع آن ۱۴۷ متر بود. این هرم چندین دهلیز، دو تالار وسیع، علاوه بر تالار زیرزمینی، و دو تالار کوچک برای تهویه دارد. مردم بین‌النهرین و اقوام مایا در مکزیک و امریکای مرکزی نیز سازه‌هایی هرمی می‌ساختند؛ هرچند این‌ها هرم به معنای واقعی نبودند. زیگورات بین‌النهرین بنایی با پلان مربعی بود که به‌صورت پلکانی تورفتگی داشت. هرم‌های مایایی، که با سطوحی پلکانی با شیب تند بنا می‌شدند، در رأس خود تالاری برای برگزاری مراسم آیینی داشتند و گاه نیز سردابی داخلی در آن‌ها ساخته می‌شد. در دهۀ ۱۹۹۰، در ناحیۀ آلتایی، واقع در سیبری، مقبره‌های هرمی پلکانی کشف شد که در قرن ۴پ‌م ساخته شده بودند. رومی‌ها مقبره‌های هرمی کوچکی می‌ساختند که هرم کستیوس (۶۲ـ۱۲پ‌م) در رم از همه معروف‌تر است. این بنای بتنی با روکار مرمر ۳۵ متر ارتفاع و مقبره‌ای در داخل دارد. بسیاری از معماران مدرن هرم را به‌سبب شکل هندسی ناب آن ستوده‌اند. نیز ← اهرام_مصر