اسفورتسا، خاندان
اِسْفورتْسا، خاندان (Sforza famil)
خاندان ایتالیایی و فرمانروای دوکنشین میلان (۱۴۵۰ـ۱۴۹۹م)،(۱۵۱۲ـ۱۵۱۵) و (۱۵۲۹ـ۱۹۳۵). دربار اسفورتسا از مراکز فرهنگ رنسانس، و فرمانروایان این خاندان حامیان بزرگ علم و هنر بودند. این خاندان از تبار دهقانی بهنام جاکوموتسو[۱] یا موتسیو آتندولو[۲] (۱۴۲۴ـ۱۳۶۹م)، بود که کوندوتیره[۳] (سرکردۀ سربازان مزدور) شد و لقب اسفورتسا را به خود داد. فرانچسکو اسفورتسا[۴] (۱۴۰۴ـ۱۴۶۶م)، پسر موتسیو، جانشین پدرش شد و به فیلیپو ماریا ویسکونتی[۵]، دوک میلان، خدمت کرد و در ۱۴۴۱م با بیانکا[۶]، تنها دختر فیلیپو، ازدواج کرد. پس از مرگ فیلیپو در ۱۴۴۷م، فرانچسکو ونیزیها، دشمنان موروثی میلان، را شکست داد و در ۱۴۵۰م جانشین پدرش در مقام دوک میلان شد. گالئاتتسو ماریا اسفورتسا[۷] (۱۴۴۴ـ۱۴۷۶م) جانشین پدرش در مقام دوک میلان شد. پس از به قتل رسیدن گالئاتتسو، پسر خردسالش جان گالئاتتسو اسفورتسا[۸] (۱۴۶۸ـ۱۴۹۱م) دوک میلان و مادر جان گالئاتتسو نایبالحکومه شد. لودوویکو اسفورتسا[۹]، عموی جان گالئاتتسو، نایبالحکومه را از قدرت محروم ساخت و خود قدرت را به دست گرفت و سرانجام پس از مرگ برادرزادهاش در ۱۴۹۴م دوک میلان شد. لودوویکو خود، پس از حملۀ فرانسویان در ۱۴۹۹م، دوکنشین میلان را از دست داد؛ در اوضاع بیثبات و آشفتۀ میلان در دهههای بعدی نیز دو پسر لودوویکو هر یک برای دورههای کوتاهی به دوکی رسیدند: ماسیمیلیانو[۱۰] (۱۴۹۰م ـ۱۵۳۰)، که نام امپراتور امپراتوری مقدس روم، ماکسیمیلیان، را بر او نهاده بودند، از ۱۵۱۲ تا حملۀ موفقیتآمیز فرانسوای اول به میلان در ۱۵۱۵ دوک میلان بود؛ فرانچسکو ماریا[۱۱] (۱۴۹۲م ـ۱۵۳۲) دوبار دوکی میلان را داشت، بار اول از ۱۵۲۱ تا ۱۵۲۴، و بار دوم از ۱۵۲۹ تا مرگش در ۱۵۳۵ که پس از آن میلان به تصاحب شارل پنجم[۱۲] درآمد.