اسپانیایی، ادبیات

اسپانیایی، ادبیات (Spanish literature)

نثر و شعر اسپانیایی در کشورهای اسپانیایی زبان. ادبیات اسپانیایی ریشه در قرن ۱۲م دارد، اما دورۀ طلایی آن از قرن ۱۵ تا ۱۷ بود؛ رمان دون کیشوت، اثر میگل دِ سروانتِس، و نمایش‌نامه‌های لوپه دِ وِگا و کالدِرون دِ لا بارکا مربوط به این دوره است. فدریکو گارسیا لورکا نمایش‌نامه‌نویس و شاعرِ طراز اول قرن ۲۰ بود.

دورۀ مغربی. تنها نمونۀ کامل از میان حماسه‌های کلاسیک اسپانیایی، سرود سید، مربوط به قرن ۱۲م، است. شاه آلفونسوی دهم، معروف به سابیو (خردمند)، پایه‌گذار نثر کاستیلی در قرن ۱۳م بود که به گویش گالیسیایی شعر تغزلی می‌نوشت. خوان روئیس (ح ۱۲۸۳ـ۱۳۵۰م)، طنزپرداز قرن ۱۴م، و کشیش اعظم ایتا، نخستین شاعر واقعی بود. مارکی سانتیلیانا (اینیگو لوپِز دِ مندوسا)، شاعر و منتقد قرن ۱۵م، آثار زیر را گردآوری کرد: ضرب‌المثل‌ها؛ قصه‌های شهسواری، مانند آمادیس دو گُل؛ سرودهایی که به مبارزه علیه مغربی‌ها اشاره دارد؛ و سِلِستینا (آسمانی)، که رمانی در قالب نمایش است.

دورۀ اسپانیا به‌منزلۀ قدرتی بزرگ. شکوفایی نمایش‌نامۀ منظوم با آثار لوپه دِ روئدا ( ـ ۱۵۶۵) آغاز شد و با وگا، که صدها نمایش‌نامه، رمان، و شعر نوشت، و کالدِرون دِ لا بارکا، مؤلف زندگی رؤیاست (۱۶۳۵)، به اوج خود رسید. در این دوره، دامنۀ شعر نیز گسترده بود، ازجمله آثار تغزلی گارسیلاسو دِ لا بگا، اشعار میهن‌پرستانۀ فرناندو دِ اِررا (۱۵۳۴ـ۱۵۹۷)، آثار عارفانی چون سن تِرِساو و لوئیس دِ لئون، و سبک استادانۀ لوئیس دِ گونگورا (۱۵۶۱ـ۱۶۲۷)، که «گونگوریسم» منحط را باب کرد. در زمینۀ قصه، داستان شبانی شکل گرفت، مانند دیانا، اثر خورخه دِ مونْتمایور؛ رمان پیکارسک نیز با لازاریلوی تورمسی، اثر نویسنده‌ای ناشناس، آثار سِروانتس، و طنز تلخ فرانسیسکو دِ کِوِدو بیلیِگاس تثبیت شد.

نفوذ جنبش اروپایی. در قرن ۱۸ بِنیتو خ فئیخوئو، راهب بندیکتی، تفکر علمی را در اسپانیا رواج داد‌ و نفوذ فرانسه در کمدی‌های لئاندرو ف دِ موراتین (۱۷۶۰ـ۱۸۲۸) و دیگران نمود یافت. چهره‌های نمونۀ این دورۀ رمانتیک عبارت‌اند از شاعران و نمایش‌نامه‌نویسانی چون آنخل دِ سائاوِدرا (دوک دِ ریواس) (۱۷۹۱ـ۱۸۶۵) و خوزه سوریلیا (۱۸۱۷ـ۱۸۹۳)، و خوزه دِ ‌اسپرونسِدای ترانه‌سرا. برخی از رمان‌نویسان قرن ۱۹ عبارت‌اند از پدرو دِ آلارکون، کنتس امیلیا دِ پاردو باسان (۱۸۵۲ـ۱۹۲۱)، و بیسنته بلاسکو ایوانیس. خوزه اِچِگارائی ازجمله نمایش‌نامه‌نویسان قرن ۱۹ است.

دورۀ مدرن. «نسل ۱۸۹۸» عبارت بودند از فیلسوفانی چون میگل دِ اونامونو و خوزه اورتِگا ای گاسِت (۱۸۸۳ـ۱۹۵۵)؛ پیو باروخا (۱۸۷۲ـ۱۹۵۶)، رمان‌نویس؛ آسورین (خوزه مارتینِس روئیس)، نثرنویس؛ و خوان رامون خیمِنِس، شاعر و برندۀ جایزۀ نوبل. برخی چهره‌های ادبی نسل بعد عبارت‌اند از کامیلو خوزه سِلا، رمان‌نویس؛ شاعرانی چون ‌آنتونیو ماچادو، رافائل آلبرتی (۱۹۰۲ـ۱۹۹۹)، لوئیس سِرنودا (۱۹۰۲ـ۱۹۶۳)، و بیسنته اَلکساندره، برندۀ جایزۀ نوبل؛ و نمایش‌نامه‌نویسانی چون خاسینتو بناونته (۱۸۶۶ـ۱۹۵۴)، برادران کیِنترو، و فدریکو گارسیا لورکا، معروف‌ترین آنان. جنگ داخلی و سانسور شدید حکومت دیکتاتوری فرانکو، زندگی ادبی نیمۀ قرن ۲۰ را دچار وقفه کرد؛ با این حال، برخی از چهره‌‌های ادبی اخیر عبارت‌اند از رافائل سانچِس فرلوسیو (۱۹۲۷ـ ) و خوان گویتیسولو (۱۹۳۱ـ )؛ و شاعرانی چون بلاس دِ اوتِرو (۱۹۱۶ـ ) و خوزه یِرّو (۱۹۲۲ـ ).

 

---