آهن

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
سنگ آهن

آهَن (iron)

عنصری فلزی، به رنگ خاکستری‌ نقره‌ای، چکش‌خوار، شکل‌پذیر و سخت، با نماد Fe، برگرفته از نام لاتینی آن، با عدد اتمی[۱] ۲۶، و جرم اتمی[۲] نسبی ۵۵.۸۴۷. از لحاظ فراوانی چهارمین عنصر[۳] پوسته[۴] زمین و دومین فلز[۵] فراوان پس از آلومینیوم[۶] است. در رسوبات انباشته، به صورت سنگ‌های معدنی هماتیت[۷] (Fe۲O۳)، سنگ معدن اسپاتیک[۸] (FeCO۳) و مگنتیک[۹] (Fe۳O۴) یافت می‌شود. گاهی به شکل فلز آزاد[۱۰]، و به ندرت به صورت تکه‌های آهن یا نیکل‌ـ‌آهن در شهاب‌سنگ‌[۱۱]ها نیز یافت می‌شود. آهن فلزی فراوان و مفید، به شدت مغناطیس[۱۲]، و پایۀ آلیاژ[۱۳] فولاد است. فولاد[۱۴] آلیاژی است که علاوه بر آهن، کربن[۱۵] و فلزات دیگر نیز دارد (← چدن[۱۶]). آهن در تجهیزات الکتریکی، مغناطیس‌های دایم و الکترومغناطیس‌[۱۷]ها، هستۀ ترانسفورمر[۱۸]ها، و در آمپلی‌فایرهای مغناطیسی به‌کار می‌رود. نکتۀ مهم دربارۀ‌ آهن، اکسید شدن آن در هوای مرطوب (زنگ‌زدن[۱۹]) است. در بدن انسان، آهن بخش اصلی هموگلوبین[۲۰] را تشکیل می‌دهد. در گلبول‌های قرمز خون[۲۱]، هموگلوبین اکسیژن[۲۲] را به همۀ نقاط بدن منتقل می‌کند. کمبود این عنصر در رژیم غذایی انسان منجر به نوعی کم‌خونی[۲۳] می‌شود. از عصر آهن[۲۴] تاکنون، از این عنصر برای ساخت ابزار استفاده می‌کنند.

واژۀ آیرون برگرفته از واژه‌ای آلمانی به معنای «قوی» است.



  1. atomic number
  2. atomic mass
  3. element
  4. crust
  5. metal
  6. aluminium
  7. hematite
  8. spathic ore
  9. magnetite
  10. free metal
  11. meteorite
  12. magnetism
  13. alloy
  14. steel
  15. carbon
  16. cast iron
  17. electromagnetism
  18. transformer
  19. rusting
  20. haemoglobin
  21. blood
  22. oxygen
  23. anaemia
  24. Iron Age