آی خانوم

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

آی‌خانوم (Ai-Khanoum)

ویرانه‌های شهری یونانی در افغانستان[۱]، در ساحل رود جیحون. گروهی از یونانیان پس از سقوط سلسلۀ هخامنشی و تشکیل سلسلۀ یونانی‌تبار سلوکی، به شرق فلات ایران مهاجرت کردند و دولت ـ شهرهای یونانی تشکیل دادند که بعدها از اطاعت سلوکیان خارج شدند و پادشاهی یونانی ـ باختری را بنیاد نهادند. شهرهای یونانی ـ باختری از شیوۀ معماری و شهرسازی هلنی یعنی خیابان اصلی، بازار، معابد مرکزی، تئاتر، استادیوم، باستیون یا ارگ مرکزی، آرامگاه فرمانروا، و نکروپل یا گورستان بیرون از شهر پیروی می‌کردند. کاوش‌های آی خانوم را دانیل اشلومبرژه و پل برنارد فرانسوی از ۱۹۶۴م آغاز کردند. پل برنارد، آی‌خانوم را ویرانه‌های همان شهر باستانی اسکندریۀ آراخوزیا[۲] می‌شناسد که بعدها به شهر قندهار[۳] تحول یافت. وجود معبد دلفی[۴] در آی‌خانوم نشانۀ اهمیت شهر است.

ساختمان کاخ آی خانوم ترکیبی است از معماری هلنی و شرقی. تاریخ شهر به دو دورۀ اصلی تقسیم می‌شود: دورۀ اول که شاید ۳۲۹ تا ۳۲۷پ‌م و هم‌زمان با اسکندر و یا سلوکوس اول[۵] باشد و دورۀ دوم که با حکومت دمتریوس[۶] و ائوکراتیدس، شاهان یونانی ـ باختری مصادف بود. در حدود ۱۳۰پ‌م شهر به قلمرو سکاییان افزوده شد.



  1. Afghanistan
  2. Arachosia
  3. Kandahar
  4. Delphi
  5. Seleucus I
  6. Demetrius