بیژن الهی
| بیژن الهی | |
|---|---|
| زادروز |
تهران ۱۳۲۴ش |
| درگذشت | تهران ۱۰ آذر ۱۳۸۹ش |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | شاعر |
| شغل و تخصص های دیگر | مترجم و نقاش |
| سبک | شعر بی‌وزن |
| مکتب | شعر دیگر |
| آثار | حلاج‌الاسرار (اخبار و اشعار): ح‍س‍ی‍ن ب‍ن م‍ن‍ص‍ور حلاج؛ دره‌ی علف هزار رنگ: شکسپیر، پو... |
| گروه مقاله | ادبیات فارسی |
| خویشاوندان سرشناس | غزاله علیزاده (همسر)؛ ژاله کاظمی (همسر) |
بیژن الهی (تهران ۱۳۲۴- تهران ۱۰ آذر ۱۳۸۹ش)
شاعر، مترجم و نقاش ایرانی. در نوجوانی در کلاس‌های نقاشی جواد حمیدی شرکت کرد. او به زبان‌های متعددی از جمله انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی و آلمانی تسلط داشت. الهی با دعوت فریدون رهنما نخستین شعرش را در شماره‌ی آبان ماه ۱۳۴۳ مجله‌ی طرفه به چاپ رساند. او در ابتدای دهه‌ی 1340، با حضور در محافل شعری و چاپ اشعاری در مجله‌ی جزوه‌ی شعر، که اسماعیل نوری علا در قطع دفتر مشق مدرسه در می‌آورد و به قولی پیش‌تازترین صحنه‌ی شعر آن دوره بود، به تبیین فضاهای شعری خود دست زد. تأثیر شعر الهی بر شاعران این جزوه را می‌توان نظیر همان تأثیر غیرمحسوسی دانست که ازرا پاوند بر جُنگ سوررئالیست‌ها داشت. بعضی از ترجمه‌های او در همان دوره در مجله‌ی اندیشه و هنر منتشر شد.
الهی از اعضای شعر موج نو و از اعضای مهم و تاثیرگذار شعر دیگر و همچنین از جمله‌ی شاعران شعر حجم است که بیانیه‌ی این جریان را امضا نکرده است. استفاده از تکنیک‌های ادبیات مدرن در کنار دانش او از ادبیات کلاسیک، منجر به خلق فضایی نو و تصویرپردازی ویژه‌ای در شعر بیژن الهی شد. از جمله شاخصه‌های مهم شعر او تقطیع و چینش منحصر به فرد واژگان و همچنین تلفیق گزاره‌های انفصالی، تلویحی و به هم پیوستن توانش ارتباطی و روایی و خلق صحنه‌های بدیع و تصویرسازی‌های تازه و نو در شعر فارسی است. نگاه ارگانیک او به تقطیع و استفاده‌های زیبایش از ویرگول و خط تیره و دو نقطه و... آثار او را از شاعران هم‌نسل خودش متمایز جلوه می‌داد و به نوعی سایه‌ی او را بر شعر شاعران پیشرو شعر دیگر می‌گستراند. همچنین باید اضافه کرد که الهی شیوه‌ای خاص را در رسم‌الخط متون ادبی استفاده می‌کرد که به تبع آثار او بسیار متداول شده است.
الهی به دلایل نامعلومی پس از بازگشت از سفر مشهد، دایره‌‌ی رفاقت‌های گروهی و حضور در مجامع ادبی را ترک کرد. او در ۶۵ سالگی در تهران بر اثر عارضه‌ی قلبی درگذشت. بنا بر وصیتش در روستای بیجده‌نو مازندران به خاک سپرده شد و بر سنگ قبرش چیزی نگاشته نشد.
وی مدتی همسر غزاله علیزاده و مدتی همسر ژاله کاظمی بوده است. بسیاری از ترجمه‌های الهی هنوز منتشر نشده‌اند. علاوه بر نشر بیدگل که امتیاز غالب کارهای او را در اختیار دارد، ناشران مختلف، گزینه‌های متعددی از شعرها و ترجمه‌هایش منتشر کرده‌اند و طی چند سال اخیر چندین کتاب پیرامون زندگی و آثار و اندیشه‌ی او منتشر شده است. بیژن الهی در چهارمین بی‌ینال تهران (بهار 1343- در کنار هنرمندان شاخصی چون رضا بانگیز، رویین پاکباز، فرامرز پیلارام، حشمت جزنی، اردشیر ارژنگ، ژازه طباطبایی، پرویز کلانتری، مرتضی ممیز و...) حضور داشته است.
گزیده‌ی کتاب‌شناسی
- گزیده اشعار فدریکو گارسیا لورکا (امیرکبیر، 1347)
- حاکی ماوراء (ترجمه‌ی شعرهای ولادیمیر ناباکوف- ؟)
- علف ایام (مجموعه شعر- بی‌نا- 1350)
- اشعار حلاج (انجمن فلسفه ایران، 1354)
- اشراق‌ها: اوراق مصور آرتور رمبو (شعرهای به نثر ۱۸۷۵-۱۸۷۲) (تهران: فاریاب، 1362)
- دیدن (تهران: بیدگل، ۱۳۹۳)
- جوانی‌ها: چهل و یک تا پنجاه و یک (تهران: بیدگل ۱۳۹۴)
- چهارشنبه - خاکستر (تی.اس. الیوت، تهران: پیکره، ۱۳۹۰)
- بهانه‌های مانوس: فلوبر...[و دیگران] (تهران: بیدگل، ۱۳۹۳)
- نیت خیر (فریدریش هلدرلین، با همکاری عزیزه عضدی- تهران: بیدگل، ۱۳۹۴)
- مستغلات (هانری میشو، تهران: بیدگل، ۱۳۹۴)
- حلاج‌الاسرار (اخبار و اشعار): ح‍س‍ی‍ن ب‍ن م‍ن‍ص‍ور حلاج (تهران: بیدگل، ۱۳۹۵)
- دره‌ی علف هزار رنگ: شکسپیر، پو... (جنگی از گردانده‌های بیژن الهی) (تهران: بیدگل، ۱۳۹۵).
منابع:
- روزنمای ادبیات امروز ایران 1396؛ پژوهش و تدوین: محمد ولی‌زاده؛ تهران: انتشارات بامداد نو؛ چاپ اول: 1395
- http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do
- http://www.armandaily.ir/fa/news/detail/66353