ترکان خاتون ( ـ۶۳۰ق)
تَرکان خاتون ( ـ۶۳۰ق)
(ملقب به «خداوند جهان» و الغ ترکان) ملکۀ خوارزم، مادر سلطان محمد خوارزمشاه، همسر علاءُالدین تَکش و جدۀ سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه. ترکان خاتون در کارهای دولتی مداخله می‌کرد و هر ناحیه‌ای که تکش یا سلطان محمد فتح می‌کردند یکی از خواص وی به حکومت آن منصوب می‌‌شد. این زن با آن‌که کفایت و تدبیر داشت، قرابت او با ترکان قِنْقلی، استبداد رأی، و علاقه‌اش به خون‌ریزی و عیاشی، موجبات زوال دولت سلطان محمد خوارزمشاه را فراهم ساخت. چون چنگیزخان قصد حمله به خوارزم کرد، دانشمندان حاجب را به سفارت، نزد ترکان خاتون فرستاد و پیغام داد که او تنها با خوارزمشاه جنگ دارد و به‌هیچ‌وجه در خیال تصرف سرزمین‌های ترکان خاتون نیست و از او می‌خواهد که یکی از معتمدین خود را پیش چنگیز بفرستد تا خان مغول فرمان حکومت خوارزم و خراسان را تسلیم ملکه نماید. ترکان خاتون به این پیشنهاد چنگیز اطمینان نکرد. زمانی‌‌که خوارزمشاه از رود جیحون گذشت و ماوراءالنهر را به کلی رها کرد، او نیز از خوارزم خارج شد و به خراسان و سپس به مازندران رفت و در قلعۀ ایلال لاریجان متحصن گردید. سپاه مغول این قلعه را در اوایل ۶۱۷ق محاصره کردند و پس از چندی ترکان خاتون از قلعه بیرون آمد و خود را تسلیم سپاه چنگیز کرد. به فرمان چنگیز او را به مغولستان فرستادند و در اسارت و تیره‌روزی مرد.