دروازه های یزد
دروازه‌های یزد
قدیمی‌ترین دروازه‌های ثبت‌شدۀ شهر یزد، با نام‌های مهریجرد، کوشک نو و درب کیا به قرن چهارم هجری و دورۀ دیلمیان یا آل کاکویه تعلق داشته‌اند. چند قرن بعد، در دورۀ اتابکان یزد، چهار دروازه با نام‌های مادرامیر، ایلچی‌خان، سعادت و نو و سیدگل سرخ به آن‌ها افزوده شد. بعدها دروازۀ مهریجرد به دروازۀ مهریز، دروازۀ قطریان به دروازۀ شاهی و دروازۀ درب‌کیا به دروازۀ شیخ داد، دروازۀ حظیره و دروازۀ فتح تغییر نام دادند. دروازۀ قطریان که آب‌انباری از قرن دهم هجری داشت، با قسمتی از دیواره و برج‌ها و یک لنگه از در آهن‌کوبی شده که احتمالاً به دورۀ تیموری تعلق دارد، باقی است. دروازۀ مهریز در ابتدای راه یزد ـ مهریز و روبه روی مسجد بیاق نزدیک مصلی کبیر و محلۀ سر ریگ قرار داشت و تا دهۀ ۱۳۲۰ به‌طور کامل باقی بود. بقایای آن به اضافه یک در آهن‌کوب با نقش برجستۀ تیراندازان سوار، و پیاده و گروهی فیل‌سوار، در حدود دهۀ ۱۳۵۰ نزدیک بازارهای افشار و صدری وجود داشت. دروازۀ کوشک نو در حدود گورستان سَرچَم در محلۀ شیخ داد کنونی واقع شده بود. دروازۀ درب کیا روبه‌روی مسجد حظیره، بود و در دورۀ محمدرضا شاه پهلوی هنگام احداث خیابان پهلوی (امام خمینی کنونی) از بین رفت. از آن یک در با کتیبه‌ای آهنی به خط کوفی باقی مانده که نام سازنده و تاریخ ساخت آن را نشان می‌دهد. در دورۀ قاجار دروازه‌های مصلی یا چهار منار در حدود جنت‌آباد کنونی، دروازۀ اصفهان در ابتدای راه یزد ـ اصفهان و دروازۀ بافق در ابتدای راه یزد ـ بافق به دروازه‌های یزد افزوده شدند. دروازه اصفهان بعدها چهار‌راه فرهنگیان را تشکیل داد. نام محله‌های دروازه اصفهان، محله ایلچی‌خان در حدود مسجد جامع یزد، محله سید گل سرخ و محله چهار منار یادآور دروازه‌های قدیمی شهراند.