هادریانوس، دیوار
هادْریانوس، دیوار (Hadrian\'s Wall)
ردیف سنگربندی‌ها و استحکاماتی که هادریانوس[۱]، امپراتور روم، در سراسر بخش شمالی بریتانیا، از ساحل کامبریایی[۲] در غرب تا دریای شمال در شرق، احداث کرد. این دیوار را از بونِس آن ویندرمیر[۳] واقع در شاخابۀ سالوِی[۴] تا والزند[۵]، در کنار رود تاین[۶]، به طول ۱۱۰ کیلومتر کشیده‌اند. از این دیوار با شانزده دژ و استحکامات بینابینی کوچک‌تر پاسداری می‌شد. پیکت‌ها[۷]، قوم باستانی شمال بریتانیا، در چندین موقعیت رخنه‌هایی در دیوار ایجاد کردند. سرانجام در حدود ۳۸۳م این استحکامات کاربرد خود را از دست دادند. این دیوار را، که در زبان محاوره به دیوار پیکت‌ها[۸] موسوم است، در قسمت‌هایی با روکشی از ملاط سفید و درخشان پوشیده بودند. معمولاً به‌سبب محدودیت نیروی کار و منابع برای اجرای چنین برنامۀ عظیمی، تغییرات و اصلاحات متعددی در نقشۀ اصلی به وجود آمده است. در ۱۹۸۵ نوشته‌هایی رومی بر ورقه‌هایی چوبی به نازکیِ کاغذ، در دژ ویندولندا[۹] کشف شدند که قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مجموعۀ نوشته‌های لاتینی تا آن زمان بودند. دیوار هادریانوس در ۱۹۸۷ در فهرست میراث جهانی ثبت شد. دیوار هادریانوس، در کامل‌ترین وضع، متشکل از دیوار سنگی یکپارچه و طویلی با ضخامت ۱.۸ متر بود که خندق پهنی در جلوی آن کنده بودند. به فاصلۀ یک مایل رومی (برابر ۱۴۸۰ متر) دروازه‌ای در دیوار قرار داشت که با دژ کوچکی موسوم به قلعۀ کوچک[۱۰] محافظت می‌شد. این دروازه‌ها به اشخاص محلی امکان می‌داد که از ناحیۀ مرزی بگذرند و تسهیل در آرایش قشون را موجب می‌شدند. بین هریک از این قلعه‌های کوچک دو برج دیده‌بانی قرار داشت که از طریق آن‌ها هر حرکتی را زیرنظر می‌گرفتند. پانزده دژ کمکی روی دیوار یا در کنار آن قرار داشتند تا پادگان‌هایی برای گشت‌زدن در اطراف دیوار مهیّا و آمدوشد را تنظیم کنند. دژهای کوچک خاکی و چوبی تا ساحل کامبریا ادامه داشتند و از شبیخون دشمن از راه دریا جلوگیری می‌کردند. دژی مشابه در ساوت شیلدز[۱۱]، واقع در دهانۀ رود تاین، نقش مشابهی ایفا می‌کرد. گروه‌های نیرومند گشت دریایی نیز مراقب بودند که هیچ کس از کنار دیوار عبور نکند. در آن سوی دیوار، دژهای پایگاه‌های دیده‌بانی مستقر بودند. این دژها هشداردهنده بودند و اعلام خطر می‌کردند؛ شاید نیز برای جمعیت محلی‌ای که متحد روم بودند و پیش از کشیده‌شدن دیوار در آن سوی مرز سکونت داشتند، امنیت فراهم می‌آوردند. از ۱۳۸ تا ۱۶۱م دیوار به درخواست امپراتور آنتونینوس پیوس[۱۲] برچیده شد، اما پس از درگذشت او، بار دیگر با نام دیوار آنتونین[۱۳] کاربرد خود را بازیافت. تأمین نیروی انسانی مورد نیاز برای گشت‌زنی در اطراف دیوار و حفظ استحکامات آن از عهدۀ ارتش تحلیل‌رفتۀ بریتانیا برنمی‌آمد و در این دیوار، پیش از آن که در اواخر قرن ۴م بلااستفاده شود، دست‌کم دوبار شکاف پدید آمد.